Abstract:
قیام حرّه، رخداد منحصر به فردی است که دستیابی به درک درستی از واقعیتهای آن و تشخیص میزان نزدیکی و ارتباط آن با اندیشه تشیع، مستلزم شناسایی ابعاد مختلف و ماهیت آن است. همچنین باید این قیام بر اساس معیار و شاخصی مبنا سنجیده شودتا بتوان تصویری تا حد ممکن نزدیک به واقع وکمی شده از ارتباط آن با قیامهای شیعی به دست آورد.از این رو نخست گزارشهای این قیام برای دستیابی به چیستی، چرایی و چگونگی وقوع آن مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است با استناد به آنها و البته پس از اصطلاح شناسی (ترمینولوژی) واژه حره، مختصات زمانی و مکانی آن شناسایی و تبیین شود. همچنین دلایل شکلگیری قیام و دیدگاههای مختلفی که در خصوص آن وجود دارد واکاوی شده و دلایل مربوط به هر دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن، واقعه حره بر اساس صحیح ترین روایتهای موجود که با شاخصهای سنجش صحت گزارشهای تاریخی مورد پذیرش نگارنده تطبیق دارد، گزارش شده که دستیابی به تصویری تا حد ممکن نزدیک به واقع از این قیام را ممکن میسازد. افزون بر آن و در ادامه دستگاه سنجشی شناسایی اعتبار قیامهای شیعی تشریح و واقعه حره بر اساس این دستگاه مورد ارزیابی قرار گرفته است.
Machine summary:
این رویداد جدا از آن که در دهشتناکی خود، رخدادی کم نظیر است ؛ چنان که شاید بتوان پس از جنبش عاشورا آن را خون بارترین ، رخداد تاریخ اموی نامید، اما ابعاد دیگری نیز درباره این جنبش وجود دارد که بازکاوی آن را بایسته توجه می کند؛ نخست آن که مورخان در مورد ریشه ها و حوادث آن هم نظر نیستند و آن را در دوسویه حق و باطل تصویر کرده اند و ازاین رو قدسی انگاری یا انکار انگیزه های الهی این جنبش در پرده ای از ابهام قرار دارد؛ بنابراین شایسته است کاوشی دیگرباره درباره آن انجام شود تا بتوان به این پرسش ها پاسخ داد که انگیزه و عوامل واقعی جنبش چه بوده است ؟ و از آن مهم تر میزان اعتبار این جنبش مبتنی بر ارزش های مکتب اهل بیت (ع ) چه اندازه است ؟ به دیگر سخن نگارنده سنجش اعتبار واقعه حره را هدف گذاری نموده است .
شیخ عباس قمی به نقل از شیخ طوسی علاوه بر تهییج مردم توسط زینب دختر عقیل ، این اقدام را توسط اسماء نیز گزارش مینماید، که در صورت درستی آن میتوان به کارهای متعددی از جانب خانواده اهل بیت اشاره نمود که در مدت کوتاهی زمینه نارضایتی مردم مدینه را نسبت به یزید فراهم نموده وآرام آرام بستر رخداد مهم حره را فراهم کرده است ؛ در گزارشی از شیخ طوسی آمده است : چون خبر قتل حسین (ع ) به مدینه رسید اسما دختر عقیل بن ابیطالب با گروهی از زنان و کسان خود بیرون آمد تا نزدیک قبر پیغمبر (ص ) و بدانجا پناه آورد و فریادی زد و آنگاه روی سوی مهاجر و انصار بگردانید و گفت : ما ذا تقولون ان قال النبی لکم یوم الحساب و صدق القول مسموع خذلتم عترتی او کنتم غیبا و الحق عند ولی الامر مجمــوع اسلمتموهم بایدی الظالمین فما منکم له الیـــوم عند الله مشفـوع ما کان عند غداة الطف اذ حضروا تلک المنایا و لا عنهن مدفـوع پس زن و مرد گریان ، به بسیاری آن روز ندیدیم .