Abstract:
در منابع حدیثی «حسد» به عنوان تخریب کننده و از بین برنده ایمان معرفی شده است. این نگرش بر خواسته از متون دینی ، ضمن آن که رابطه معنادار مسایل اخلاقی با مسایل اعتقادی و حوزه باورها را نشان میدهد ، به عنوان یکی از ظرفیت های اساسی در اصلاح و بهبود عملکرد اخلاقی افراد - به ویژه دوری از رذیله حسد - به شمار آمده است. در این مقاله - به روش توصیفی - تحلیلی - به تاثیرگذاری این دو حوزه حایز اهمیت پرداخته شده است؛ یکی ساحت شناختی و دیگری ساحت عاطفی و گرایشی. با توجه به این که مولفههای شکل دهنده ایمان دو عنصر باور قلبی و معرفت شناختی است ، «حسد» به عنوان یک رذیله درونی با تاثیر در این دو ساحت معرفتی و عاطفی انسان ، زمینه تخریب و نابودی ایمان را فراهم می آورد. ویژگی حسد که بیانگر اختلال در حوزه عقیده و باور اعتقادی افراد از یکسو و بیماری قلبی و روحی افراد از دیگرسوست ، میتواند به کاهش و فرسایش ایمان اعتقادی و قلبی افراد بیانجامد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که مبتنی بر معارف قرآنی وحدیثی ، این رذیله اخلاقی با سه شاخصه شناختی و سه شاخصه عاطفی ، زمینه های تخریب ایمان را در انسان فراهم می آورد.
In sources of hadith, envy is characterized as what devastates the faith. This view which is grounded in religious texts indicates the significant relationship between moral issues and religious beliefs, and additionally, it counts as a great capacity in moral improvement of individuals—especially the avoidance of the vice of envy. In this paper, we deploy the descriptive-analytic method to deal with the impacts of the two areas: epistemic dimension and emotional or attitudinal dimension. Since the faith is constituted by heartfelt belief and epistemic belief, envy as an inner vice affects both epistemic and emotional dimensions in man, paving the path for the destruction of the faith. Envy is characteristically indicative of a problem in one’s beliefs, on the one hand, and spiritual problems, on the other, and thus, it might undermine religious and heartfelt faith. This research concludes that, according to the teachings of the Qur’an and hadiths, this moral vice ultimately undermines the faith.
Machine summary:
با توجه به اين که مؤلفه هاي شکل دهندٔه ايمـان دو عنصر باور قلبي و معرفت شناختي است ، «حسد» به عنوان يک رذيله ٔ دروني با تأثير در اين دو ساحت معرفتي و عاطفي انسان ، زمينه ٔ تخريب و نابودي ايمان را فراهم ميآورد.
در مقاله ٔ «نشانه شناسي حسادت با تکيه بـر منـابع اسـلامي» نوشـته ابوالقاسـم ولي زاده ، به نشانه هاي حسادت با توجه به آيات و روايات پرداخته شده و مقاله ٔ «راه کارهاي درمان حسادت از ديدگاه اسلام و روان شناسي» نوشته شهاب الدين ذوالفقاري و همکاران نيز نـاظر بـه راهکارهاي درمان اين رذيله نگاشته شده است .
در روايات نيز «حسد»، آفت ايمان معرفي شده است ؛ امام صادق (ع ) حسد را از آفات ايمان برشـمرده و مي فرمايـد:« سـه خصـلت آفـت ديـن انـد: حسـد، خودپسـندي و فخرفروشـي بـه ديگران » (کليني، ۱۴۰۷، ج ۲، ص ۳۰۷) و در جاي ديگر از «حسد» به عنوان ريشه ٔ کفرورزي و گرايش به کفر ياد کرده ١ و ميفرمايد:«حسادت ، ريشه و اساس کفـر اسـت » (کلينـي، ۱۴۰۷، ج ۵، ص ۵۰۵) امام علـي (ع ) مي فرمايـد: «حـرص و تکبـر و حسـد سـبب مـي شـود انسـان در انـواع گناهـان فرو رود» (نهج البلاغـه ، ح ۳۷۱).
۳. فرايند تخريب ساحت هاي شناختي و عاطفي ايمان شهيد ثاني - در کشف الريبه - ميفرمايد: «حسد» اولين گناهي است کـه در زمـين واقـع شـد؛ هنگامي که شيطان به آدم حسد ورزيد و نيز قابيل به برادرش هابيل حسد ورزيـد و او را کشـت و از همين رو آن را از بزرگ ترين گناهان و خراب کننده ترين آن ها ميداند (شهيد ثاني، ۱۳۹۰ق ، ص ۵۲).