Abstract:
متن خطبههای امام علی (ع) در مواجهه با مخالفین، افزون بر بعد زیباشناختی ساختار زبان، مشتمل برابعاد معرفتی و پیرامتنی مهمیدر لایه زیرساخت آن است. در این پژوهش تلفیقی از دو روش تحلیل محتوای کیفی و نظریه انسجام هالیدی به کار گرفته شده است تا متن و محتوای خطبههای جهادی امام علی (ع) به صورت همزمان مورد مداقه قرار گرفته و لایههای پنهان جنبههای رفتاری و ماهیتی سپاه حق و باطل مشخص گردد. بر همین اساس کارکرد عناصر انسجام واژگانی در بیان کنش اصحاب جمل بیشتر معطوف به مضامینی مانند شک، بیعت شکنی، حرص و طمع بوده و واکنش علی (ع) در برابر آنها در یقین، صبر، خونسردی و توکل به خداوند خلاصه میشود. در جریان جنگ صفین نیز عناصر انسجامبخش واژگان، ناظر بر بُعد ماهیتی دشمن یعنی کفر باطنی، اغواگری و ستیزهجویی آنهاست و در تقابل با جنبههای شخصیتی خداگرایانه، هدایتگرانه و صلح طلبانه امام علی (ع) برجسته میگردد. هرکدام از مضامین مذکور در قالب کلمات و تعابیر مختلف به واسطه عناصر واژگانی همآیی یا بازآیی، به ویژه از طریق ترادف و تکرار مورد تأکید قرار گرفتهاند.
The text of Imam Ali’s (as) sermons in the face of the opponents, in addition to the aesthetic dimension of its language structure, includes important epistemological and paratextual dimensions in its underlying layer. In this research, a combination of two methods, qualitative content analysis and Halliday coherence theory, has been used to study the text and the content of Imam Ali’s (as) jihadi sermons and determine the hidden layers of behavioral and natural aspects of the army of truth and falsehood. Accordingly, the function of the elements of lexical coherence in expressing the actions of the Companions of Jamal is more focused on themes such as doubt, treachery, and greed, and Imam’s (as) reaction to them can be summed up in certainty, patience, composure and trust in God. Also, during the Battle of Siffin, the cohering elements of words are related to the nature of the enemy, i.e. their inner disbelief, seduction, and militancy. These concepts are highlighted in contrast to the theistic, guiding and pacifist personality aspects of Imam Ali (as). Each of these themes has been emphasized in the form of different words and expressions through the lexical elements of consonance or recurrence, especially through synonymy and repetition.
Machine summary:
٢. ١ پيشينه پژوهش در چند سال اخير شاهد تحقيقات گسترده اي در زمينه تحليل متن نهـج البلاغـه بـر اسـاس نظريه انسجام هاليدي بوده ايم که از جمله آنها ميتوان به موارد زير اشاره نمود: عبدالعلي آل بويه لنگرودي در مقاله «هم آيي واژگاني و نقش آن در انسجام خطبـه هـاي نهج البلاغه » (١٣٩١) عناصر مختلف هم آيـي واژگـاني را در تعـدادي از خطبـه هـاي نهـج البلاغه بررسي کرده و به اين نتيجه رسيده است که کارکرد هم آيـي در نهـج البلاغـه بيشـتر معطوف به دو قسم ارتباط با موضوع معين و تقابل است .
در زمينه تحليل محتواي کيفي نهج البلاغه نيز تحقيقاتي صـورت گرفتـه اسـت کـه از آن جمله ميتوان به موارد زير اشاره نمود: محمد جاني پور در کتاب « اخلاق در جنـگ : تحليـل محتـوايي مکاتبـات اميرالمـؤمنين علي عليه السلام و معاويه » با استفاده از روش تحليل محتواي کيفي به بررسي مکاتبـات بـين امام علي (ع ) و معاويه در جريان جنگ صفين و شخصيت معاويه پرداختـه و علـل وقـوع و شکل گيري اين جريان تاريخي و همچنين عبرت ها و پيامدهاي آن بـراي حاکمـان و مـردم جامعه اسلاميرا به واسطه ارائه مدل هاي تحليلي از کلمات حضرت (ع ) تبيين نموده است .
نتيجه گيري در اين پژوهش بر پايه واحد تحليل مضمون ، خطبه هـاي جهـادي امـام (ع ) (جنـگ جمـل و صفين ) بر اساس نرم افزار تحليل داده هاي کيفي مکسکيودا (MAXQDA) در دو مقولـه کلـي کنش دشمن و واکنش امام علي(ع ) دسته بندي شده و در قالـب جـدول ذکـر شـده اسـت .