Abstract:
خاندان برمک از ابتدای به قدرت رسیدن عباسیان، عملاً ادارۀ سرزمینهای پهناور خلافت اسلامی را در دست گرفتند. یحیی برمکی و پسرانش در 17 سال نخست خلافت هارون الرشید، از نفوذ و قدرت نامحدودی برخوردار شدند. مصادف شدن این دوران با امامت حضرت موسی کاظم(ع) رهبر شیعیان امامیه، موجب شد تا دستگاه خلافت بارها با بهانههای مختلف، آن حضرت و بسیاری از خاندان و بستگان ایشان را اذیت و آزار کند و حتی به شهادت برساند. چگونگی ارتباط ایشان و رفتار این خاندان ایرانی با امام و خاندانش در منابع نقل شده است؛ اما در این خصوص ابهام و گاه تردید و تناقضهایی وجود دارد که نیازمند بررسی جامع و دقیق است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی تحلیلی و با نقل و بررسی این گزارشها تلاش دارد برخی حقایق مربوط را آشکار سازد. ارادت دیرینۀ ایرانیان به خاندان پیامبر(ص)، همچنین ایرانی بودن برمکیان اهمیت این مطالعه را در کنار ضرورت آشکارسازی حقایق تاریخی دوچندان میکند. یافتههای این پژوهش بیانگر این واقعیت است که خاندان برمکی بهرغم وابستگی کامل به خلافت عباسی و به کارگیری توان مدیریتی خود برای بقای آن در مواجهه با امام کاظم(ع) روش یکسانی نداشتند. برخی از آنان تحت هیچ شرایطی مایل نبودند در ریختن خون آن حضرت مشارکت کنند در حالی که برخی دیگر برای رضایت خلیفه به این کار نیز اقدام کردند؛ همچنین بر خلاف تعدادی از گزارشها مبنی بر گرایش آنها به تشیع و امام هیچ گونه گزارش تایید شدهای در تایید این فرضیه موجود نیست.
From the beginning of the Abbasid rise to power, the Barmak dynasty effectively took control of the vast lands of the Islamic Caliphate. Yahya Barmaki and his sons enjoyed unlimited influence and power during the first 17 years of Harun al-Rasheed's caliphate. Coinciding of this period with the Imamate of Imam Musa Kazim (as), the leader of the Imami Shiites, caused the caliphate system to harass and even martyr that Imam and many of his family and relatives under various pretexts. How he relates and the behavior of this Iranian family with the Imam and his family is quoted in the sources; but in this regard, there are ambiguities and sometimes doubts and contradictions that need a comprehensive and accurate study. This research tries to reveal some relevant facts by descriptive-analytical method and by reviewing these reports. The long-standing devotion of the Iranians to the family of the Prophet (pbuh), as well as the fact that the Barmakians are Iranians, doubles the importance of this study along with the need to reveal historical facts. The findings of this study indicate the fact that the Barmaki family, despite their complete dependence on the Abbasid Caliphate and using their managerial power to survive it in the face of Imam Kazim (as) did not have the same method. Some of them did not want to take part in shedding the blood of that Imam under any circumstances, while others did so for the consent of the Caliph; also, contrary to a number of reports about their inclination towards Shiism and the Imam, there are no confirmed reports in support of this hypothesis.
Machine summary:
يافته هــاي ايــن پژوهـش بيانگـر ايـن واقعيـت اسـت کـه خانـدان برمکـي به رغـم وابسـتگي کامـل بـه خلافـت عباسـي و بـه کارگيـري تـوان مديريتـي خـود بـراي بقـاي آن در مواجهـه با امـام کاظم روش يکسـاني نداشـتند.
پرسـش اصلـي مـا در طـي ايـن پژوهـش آن اسـت کـه بـاور و اعتقـادات خانـدان برامکـه دربـارٔە امـام کاظـم و خاندانـش چـه بـوده اسـت ؟ بالطبـع بـر ايـن اسـاس مي تـوان نـوع گفتمـان ايــن خانــدان را کــه بــر مســند قــدرت نيــز قــرار داشــتند بــا علاقه منــدان بــه امــام بــه خصــوص شـيعيان اماميـه دريافـت .
برامکـه چنانچـه در آن زمـان شـيعه بوده انـد، چگونـه عهـده دار امـور اجرايـي خلافتـي شـده اند کـه رويکـردش نسـبت بـه اهـل بيـت و طرفداران شـان مبتنـي بـر سـرکوب مطلـق بـود؟ آيـا همـکاري برامکـه بـا خلافـت همچـون برخـي مـوارد ديگـر بـا کسـب اجــازه از امامــان معصــوم بــوده اســت ؟ يــا اينکــه اصــولا انتســاب تشــيع بــه برامکــه امــري سـاختگي اسـت کـه در ايـن صـورت علـت ايـن موضـوع بايـد بررسـي شـود.
توانايــي و کارآمــدي وي در انجــام مأموريت هايــي کــه عهـده دار گرديـد، موجـب شـد تـا سـفاح اوليـن خليفـه عباسـي ، پـس از قتـل ابوسـلمه ، وي را بـه مقـام وزارت منصـوب کنـد؛ البتـه خالـد بـا وجـود انجـام وظايـف وزيـر، از پذيرفتـن ايـن عنـوان خـودداري کـرد.
ايـن ضعـف از طريـق منابـع شـيعي جبران شـده اسـت ، توضيـح ايـن کـه ايـن ماجـرا بـه دسـتور خليفـه هـارون بـه فضـل بـن يحيـي بـراي قتـل امـام کاظـم و خـودداري وي از اجـراي ايـن دسـتور و انجـام آن فرمـان توسـط پـدرش يحيــي مربــوط مي شــود.