Abstract:
چکیده شُجاعَت از فضائل اخلاقی است که بهمعنای دلیری آمده و در علم اخلاق از آن بهعنوان حد وسط بیباکی و ترس یاد میشود. با توجه به اهمیت مـسئلۀ شجاعت در حیات بشر و اثرگذاری فراوان آن در رشد و تعالی مادی و معنوی او، بایستگی شناسایی حیطۀ مـعنایی آن، بهخصوص در محدودۀ منابع اسلامی، بیشازپیش، معین میگردد. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با تأکید بر حوزه معناشناسی ساختاری بر آن است که در یک فرایند منظّم به بررسی شبکهای معنای واژه شجاعت بپردازد. بر اساس یافتههای این پژوهش با بررسی دامنۀ معنایی و روابط همنشینی و جانشینی واژه شجاعت در منابع دینی، مفهوم «شجاعت» با تعدادی از مفاهیم همچون «صدق و راستی»، «ازخودگذشتگی»، «تنندادن به ذلت»، «نامجویی»، «همت»، «غیرت»، «تسلط بر نفس»، «حمیّت»، «بخشندگی»، «حلم» و «خردمندی» رابطۀ اشتدادی دارد. مفاهیم «نصرت»، «فضیلت» و «ایستادگی» نیز با مفهوم «شجاعت» رابطۀ توزیعی دارند. همچنین، مفهوم «شجاعت» با مفاهیمی مانند «جبن» و «عدم دوراندیشی» رابطۀ تقابلی دارد؛ لذا از طریق شجاعت میتوان آن دسته از خصلتهایی که با این مفهوم رابطۀ اشتدادی دارند را تقویت و از آفت خصائصی چون «جبن» و «عدم دوراندیشی» که با این خصیصه رابطه تقابلی دارند در امان ماند.
Abstract Courage is one of the moral virtues that mean bravery and in ethics it is referred to as the middle ground between temerity and fear. Given the importance of the issue of courage in human life and its great impact on his material and spiritual growth and excellence, the need to identify its semantic domain, especially within the limits of Islamic sources, is increasingly determined. Using a descriptive-analytical method and emphasizing the field of structural semantics, the present article intends to examine the meaning of the word courage in a systematic process; Based on the findings of this study, by examining the semantic scope and relations of coexistence and substitution of the word courage in religious sources, the concept of "courage" with a number of words such as "truth and honesty", "self-sacrifice", "rejection of humiliation", "ambitious", "mettle", "self-control", " humanity", "generosity", "patience" and "wisdom" are strongly related. The concepts of "victory", "virtue" and "endurance" also have a distributive relationship with the concept of "courage". Also, the concept of "courage" is in conflict with words such as "cowardice" and "lack of foresight". Therefore, through courage, one can strengthen those traits that are strongly related to this concept and avoid the negative impact of traits such as "cowardice" and "lack of foresight" that are in conflict with this trait.
Machine summary:
بر اساس یافتههای این پژوهش با بررسی دامنۀ معنایی و روابط همنشینی و جانشینی واژه شجاعت در منابع دینی، مفهوم «شجاعت» با تعدادی از مفاهیم همچون «صدق و راستی»، «ازخودگذشتگی»، «تنندادن به ذلت»، «نامجویی»، «همت»، «غیرت»، «تسلط بر نفس»، «حمیّت»، «بخشندگی»، «حلم» و «خردمندی» رابطۀ اشتدادی دارد.
واژۀ شجاعت ازجمله واژگانی است که در منابع دینی نیز بدان اشاره شده و دارای مراتب مختلفی بوده، بهطوریکه اهمیت هر مرتبه نسبت به مرتبه دیگر تمیز داده شده است؛ بهعنوان مثال، در مسیر حرکت انسان بهسوی هدف خلقت و دستیابی به مقام خلیفةاللهی دو دسته موانع بیرونی و درونی وجود دارد؛ ازجمله موانع بیرونی میتوان به ابلیس و دشمنان خارجی مانند کافران، مشرکان و ...
در این بخش به مفاهیمی که دارای این ویژگی بوده یعنی با مفهوم شجاعت در یک حوزهٔ معنایی قرار دارند اما قلمروهای معنایی آنها متفاوت است مانند فضیلت، ایستادگی و نصرت اشاره میشود.
در این روایت حضرت علی ( شجاعت و فضیلت را در کنار یکدیگر استفاده کردهاند و دو مفهوم در یک حوزۀ معنایی قرار دارند اما قلمروهای معنایی آنها از یکدیگر جدا است.
امام علی ( میفرمایند: «شَجاعَةُ الرَّجُلِ عَلی قَدرِ هِمَّتِهِ» (لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ، 1376، 298)؛ این روایت میزان شجاعت را برابر با میزان همت معرفی میکند.
(نراقی، جامع السعادات، بیتا: 266) آنچه در بیان این روایت نهفته است آن است که رابطه نزدیکی میان حمیت و شجاعت وجود دارد که آنها را در کنار یکدیگر قرار داده است.