Abstract:
در آسمان پرفروغ شعر و ادب پارسی ستارگان گمنام بیشمارند. یکی از آن ستارگان، خواجه حسامالدین رستم خوریانی از شاعران متوسط الحال میانه قرن هشتم و نیمه نخست قرن نهم هجری است که جز اندکی، از شعر وی در دست نیست. نوشتار پیش رو بر آن است تا برای نخستین بار از خلال منابع پراکنده موجود، سیمای این شاعر شاهرودی را بنمایاند و از این رهگذر نمونه دیگری از پشتوانههای سترگ فرهنگی این دیار را به جامعه ادبی بشناساند. این نوشتار بر آن است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی و فارغ از هرگونه جانبداری و پیشداوری، سیمای ادبی و تاریخی این ادیب نامدار را معرفی کند و بر جایگاه گرامی و شایسته وی در ادبیات عصر تیموری انگشت تاکید بنهد. ابتدا نام و نشان، مذهب، حرفه، مصنفات شاعر از خلال تذکرههای شعری یاد شده است و سپس ویژگیهای سبکی اشعار باقی مانده از او مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
Machine summary:
یکی از آن ستارگان، خواجه حسامالدین رستم خوریانی3 از شاعران متوسط الحال میانه قرن هشتم و نیمه نخست قرن نهم هجری است که جز اندکی، از شعر وی در دست نیست.
1-1- پیشینه پژوهش به جز یادکرد کوتاهی که اصحاب تذکره از رستم خوریانی داشتهاند و ما نیز بدان پرداختهایم، منبع مکتوب چشمگیری به این شاعر دوره تیموری نپرداخته است.
برخی نویسندگان تاریخ ادبیات فارسی مانند ادوارد براون، ذبیحالله صفا و سعید نفیسی به نقل از تذکرههای قرن نهم و مابعد، اشاراتی به این شاعر داشتهاند.
2- یافتههای پژوهش 2-1- نام و نشان خواجه حسامالدین رستم خوریانی از ادیبان و شاعران دوره تیموری در نیمه دوم سده هشتم و نیمه نخست سده نهم هجری است که در حدود سال 763 ه.
«در آغاز این دوره به نام و آثار عدهای از شاعران و نویسندگان باز میخوریم مانند نظام شامی و شرفالدین علی یزدی و خواجه محمد پارسا و لطفاللّه نیشابوری و برندق خجندی و عصمت بخاری و رستم خوریانی و ابن حسام و کاتبی که از طرز سخنشان معلوم است که در مکتب استاد پرورش یافتهاند» (صفا، 1364: 152).
دولتشاه ذیل طبقه سادس تذکره خود و به مناسبت ذکر احوال خواجه عصمت الله بخاری از این شاعر یاد کرده و وی را در شمار «اکابر شعرا که معاصر و مصاحب خواجه بودهاند» (سمرقندی، 1382: 361)، میشمارد و میدانیم که عصمت بخاری همروزگار با الغ بیک گورکانی بوده است.
اصحاب تذکره و تاریخ ادبیات مقام ادبی این شاعر شاهرودی را به نیکی ستوده و برخی تذکرهای را نیز به وی منسوب داشتهاند.