Abstract:
سوره فجر در مکه نازل شده و همانند بسیاری دیگر از سورههای مکی، آیاتش کوتاه، تکاندهنده، پر محتوا و همراه با هشدارهای فراوان و خطاب است؛ از جمله این خطابها ﴿یَأَیَّتهُا النَّفْسُ الْمُطْمَئنَّة﴾ میباشد. مفسران فریقین در مورد معنای نفس مطمئنه و تطبیق این مفهوم بر مصادیق خارجی، نظرات مختلفی بیان نمودهاند. نوشتار پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نظرات مفسران فریقین در این موضوع پرداخته است، که در راستای آن به اقوال متفاوتی در مورد «نفس مطمئنه» دست یافته، که هر کدام به یکی از خصوصیات نفس مطمئنه اشاره داشته و همه آنها به همان معنای لغوی؛ یعنی آرامش قلب بدون اضطراب یا سکونت پس از اضطراب بازگشت میکند و نیز به هشت مصداق رسیده که برخی مصداق آیه را حمزه، برخی حبیب بن عدی، بعضی دیگر عباس، عموی پیامبر(ص) و عدهای نیز رسول خدا(ص)، گروهی امام حسین(ع) و شیعیان ایشان و یا قائلین به ولایت علی(ع) و در مقابل گروهی هم مصداق آیه را «خلیفه اول» و «خلیفه سوم» میدانند.
Machine summary:
تفسير تطبيقي نفس مطمئنه از منظر فريقين * تاريخ دريافت : ٩٧/١/٢ محسن خوش فر تاريخ پذيرش : ٩٧/٦/٢٦ وجيهه اورک شيراني ** چکيده سوره فجر در مکه نازل شده و همانند بسياري ديگر از سوره هاي مکـي، آيـاتش کوتـاه ، تکان دهنده ، پر محتـوا و همـراه بـا هشـدارهاي فـراوان و خطـاب اسـت ؛ از جملـه ايـن خطاب ها ﴿يأيتهاالنفس المطمئنة ﴾ ميباشد.
نوشتار پيش رو با روش توصيفي تحليلي به بررسي نظرات مفسران فريقين در ايـن موضـوع پرداختـه است ، که در راستاي آن به اقوال متفاوتي در مورد «نفس مطمئنه » دست يافته ، که هـر کدام به يکي از خصوصيات نفس مطمئنه اشاره داشته و همه آن هـا بـه همـان معنـاي لغوي؛ يعني آرامش قلب بدون اضطراب يا سکونت پس از اضطراب بازگشت مـيکنـد و نيز به هشت مصداق رسيده که برخي مصداق آيه را حمـزه ، برخـي حبيـب بـن عـدي، بعضي ديگر عباس ، عموي پيـامبر(ص ) و عـده اي نيـز رسـول خـدا(ص )، گروهـي امـام حسين (ع ) و شيعيان ايشان و يا قائلين به ولايت علي(ع ) و در مقابل گروهي هم مصداق آيه را «خليفه اول » و «خليفه سوم » ميدانند.
اقوال مشترک بين فريقين ١ ابن بريده : در مورد حمزه است (ثعلبي، ١٤٢٢: ٢٠٥/١٠؛ انصاري،٤٨٩/١٠:١٣٧١) ٢ اين آيات درباره حبيب بن عدي نـزول يافتـه ، وقتـي کـه اهـل مکـه او را بـه دار کشيدند، روي او را به مدينه گردانيدند، گفت : «اللهـم ان کـان لـي عنـدک خيـر فحـول ٤٨٦ /فصلنامه مطالعات قرآني، سال دوازدهم ، شماره ٤٥، بهار ١٤٠٠ وجهي نحو قبلتک »: بار خدايا اگر مرا نزد تو منزلتي هست ، روي مرا بـه قبلـه نمـا.