Abstract:
مطالعه و رصد مستمر جمعیت، با هدف نیل به برنامهریزی مناسب برای توسعه همهجانبه کشور ضرورتی اجتنابناپذیر است؛ زیرا تناسبسازی جمعیت یک کشور، با شرایط اقلیمی، جغرافیایی، امکانات، ظرفیتها، منابع خدادادی و انسانی، و بهرهگیری درست از آنها، راز موفقیت هر کشوری در مسیر توسعه و پیشرفت است؛ زیرا در دنیای امروز، یکی از مهمترین مولفههای قدرت، جمعیت کمی و کیفی است. ازاینرو، مطالعه تغییرات و تحولات جمعیتی، کمک شایانی به بهبود زیست اجتماعی و انسانی در جغرافیای جمعیت ساکن در یک قلمرو سرزمینی میکند. تحولات جمعیتی در کشور بر حسب عوامل و یا پیامدهای آن، دارای ابعادی است. یکی از نگرانیها، کاهش شدید باروری است که خود دارای پیامدهایی است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی و اسنادی، درپی واکاوی پیامدهای کاهش باروری و جمعیت در ایران است. یافتههای پژوهش حاکی از این است که پس از اجرای برنامه کنترل جمعیت و تنظیم خانواده در دهه ۶۰ و تبلیغات شدید و حتی اعمال محدودیتها قانونی برای بیش از سه فرزند و در ادامه غفلت از این موضوع و رهاسازی این سیاست، ایران را با چالشهایی مواجه ساخت؛ چالشهای اجتماعی، فرهنگی؛ چالشهای اقتصادی، و چالشهای سیاسی و امنیتی.
Since the adaptation of a country's population to climatic and geographical conditions, facilities, capacities, God-given and human resources, and the proper use of them, is the secret to any country's success in the path of development and progress, continuous study and monitoring of population with the aim of proper planning for the comprehensive development of country is an inevitable necessity. In today's world, one of the most important components of power is quantitative and qualitative population. Therefore, the study of demographic changes significantly contributes to the improvement of biosocial and human development in the geography of the population living in a country. Based on its factors or consequences, demographic changes in the country has some dimensions. One of the concerns is the severe decline in fertility and its negative consequences. This study seeks to analyze the consequences of reduced fertility and population in Iran based on an analytical and documentary approach. The findings of the study indicate that Iran faced many challenges after the implementation of population control and family planning program in the 1360s, massive propaganda campaign, the imposition of legal restrictions on having more than three children and the subsequent neglect of this policy.
Machine summary:
جمعيت، باروري، چالشهاي اقتصادي، چالشهاي اجتماعي، فرهنگي و چالشهاي سياسي، امنيتي طرح مسئله مطالعه جمعیت و تحولات آن، بهعنوان مهمترین پدیده تحولی دوران معاصر بهشمار ميرود؛ زيرا تحولات جمعیت، تقریباً همه جنبههای زندگی و جهان پیرامون ما را تحت تأثیر قرار داده، آثار بسیاری بر خردهنظامهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیطی وارد ساخته و منشأ تحولات بسیاری در این حوزهها گردیده و خود نیز متأثر از تحولات نظام اجتماعی، سیاستها و برنامههای توسعهای بوده است (صادقي، 1388، ص 16).
به همين دليل، فراموشي و يا غفلت از مطالعه مستمر وضعيتشناسي جمعيت پس از آغاز رسمی برنامه تنظیم خانواده و کنترل جمعیت در سال 1368 تا سال 1390، خسارات جبرانناپذيري بر وضعیت موجود و آينده جمعيتي ايران وارد ساحته است؛ زيرا کاهش غیرمنتظره باروري در دهه 70، ناشي از همين غفلت و فقدان آينده پژوهشي جمعيتي در ايران بوده است كه بخشی از معضلات و مشکلات آن، در حال حاضر به صورت آشکار و پنهان در عرصههای گوناگون، از جمله كاهش شديد باروري، حركت جمعيت به سمت پيري و...
کاهش باروری و نقش آن در تغيير ساختار خانواده و هستهای شدن آن و در نتيجه، پیر و خاكستري شدن شدن جمعیت، زمینهساز بروز گسست و فاصله نسلی است؛ چرا که وقتي باروري و زاد و ولد در يك جامعه كم باشد، و اميد زندگي بالا برود، بهطور طبيعي از ميزان جمعيت كودك، نوجوان و جوان كاسته شده، بر تعداد سالمندان افزوده خواهد شد، اين امر بسترساز گسست نسلي است؛ زيرا عمدتاً والدین پیر، کمحوصله، کمطاقت و کمتوان برای مهرورزی و محبت نسبت به فرزندان هستند.