Abstract:
بیماری جنون آثار مهمی در حقوق کیفری ایران دارد. مهم ترین آن، رفع مسئولیت از متهم و منتفی شدن مجازات او است. همین امر باعث می شود که عده ای از متهمان برای رهایی از مجازات، به دروغ ادعای جنون در حین ارتکاب جرم را مطرح نمایند و در مواردی بتوانند از مسئولیت و مجازات بگریزند. عکس این موضوع نیز صادق می باشد، بدین شرح که متهمی که حین ارتکاب جرم از بیماری روانی رنج می برده و قادر به درک اعمال خود نبوده است، به ناحق به مجازات مقرر محکوم می شود. مهم ترین دلیل این مساله در غالب موارد، عدم پذیرش نظریه پزشکی قانونی توسط قضات و اختلاف نظر بین دو مرجع در معنا و تعیین مصادیق جنون می باشد. باید گفت؛ رفع مسئولیت کیفری از مجنون، هم چنان که به صراحت در ماده ۱۴۹ قانون مجازات اسلامی آمده، مشروط به ابتلای مرتکب به جنون «در زمان ارتکاب جرم» است. بنابراین مهم نیست که متهم پیش از ارتکاب جرم به جنون مبتلا بوده و یا پس از وقوع جرم به جنون دچار شده باشد. همین که در حالت افاقه و سلامت روانی به ارتکاب جرم دست زده باشد ماخوذ به آن خواهد بود. در مورد تقارن جنون با جرم نیز باید گفت؛ تقارن جنون با جرم به تنهایی برای رفع مسئولیت کیفری کافی نیست، بلکه، پزشکان برای جنون شرط دیگری هم در عمل قائل شدهاند که تلویحا از عبارت اختلال روانی مرتکب «در زمان ارتکاب جرم» نیز می توان فهمید و آن ارتباط جنون با جرم است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی سعی در بررسی تلازم و تقارن جنون با جرم خواهیم داشت.
Machine summary:
اختلاف دیدگاه ها و نظراتی که در دو حوزه حقوقی و پزشکی قانونی در خصوص تعریف جنون وجود دارد در عمل نیز مشکلات بسیاری را ایجاد نموده است که مهم ترین آن، سوء استفاده از این عنوان توسط افراد متمارض و بیگناه شناخته شدن آنها و یا تضییع حقوق متهمانی است که مبتلا به جنون رافع مسئولیت بوده اما به دلیل اختلاف بین قاضی و روانپزشک در مفهوم جنون، مسئول شناخته می شوند.
اختلاف نظر در معنا و مصادیق جنون بین روانپزشکان رسمی سازمان پزشکی قانونی منجر به برگزاری کارگاههای آموزشی متعدد در خصوص بیماری های روانی مشمول عنوان جنون شده است که در آخرین کارگاه در خصوص موضوع و در واقع به عنوان پاسخی به ابهامات موجود در نتیجه مهم گرفته شد: اول اینکه در روانپزشکی این امکان وجود ندارد که بتوان لیست بیماری های روانی رافع مسئولیت (جنون) را به طور کامل نام برد و دوم اینکه چون از نظر حقوقی، جنون رافع مسئولیت کیفری می باشد در روانپزشکی هیچ بیماری روانی را نمیتوان معادل جنون دانست، به عبارتی به طور ضمنی و تسامحا این نظر پذیرفته شده که جنون معنای متفاوت از سایر بیماریهای روانی دارد و آنچه در رویه قضایی جنون محسوب می شود در رویه پزشکی قانونی یا نوعی خاص از بیماری های روانی است و یا شدید ترین نوع آن؛ و از آنجایکه به عقیده متخصصان روانپزشکی اصولا بیماری روانی رافع مسئولیت نیست، همانگونه که پیشتر ذکر شد در مورد هر بیماری روانی حتی جنون باید جداگانه بررسی شود که آیا حین ارتکاب جرم در اثر بیماری روانی، قوه تمییز یا اراده سلب شده است یا خیر؟ در تأیید این نظر به پرونده زیر اشاره می نماییم (ملتفت، 1394: 84).