Abstract:
پایبندی به اخلاق در همه عرصه ها بویژه در عرصه مدیریتی و اداره امور جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است. در آموزه های دینی و مخصوصاً در سنت و سیره امام علی (ع) که خود الگو و اسوه کامل در اخلاق مدیریتی است تاکیدات فراوانی بر رعایت اخلاق برای مدیران و زمامداران دارد. اخلاق مداری مدیران و زمامداران آثار و نتایج تربیتی و اجتماعی فراوانی داشته و منجر به رشد و شکوفایی جامعه به شکل های گوناگون می گردد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد بررسی آثار تربیتی و اجتماعی اخلاق مداری مدیران و زمامداران از منظر سنت و سیره علوی است. برخی از مهمترین این آثار عبارتند از: افزایش روحیه نشاط و امید به زندگی، افزایش رفاه و رشد اقتصادی، گرایش بیشتر مردم به دینداری، اعتدال در گفتار و رفتار، مدیریت مبتنی بر ایثار، احساس مسؤولیت و وظیفه نسبت به مردم، شفاف بودن با توده مردم و ولی نعمت دانستن آنها، جانب حق را در همه امور رعایت کردن، اعتمادسازی در بین مردم، به عهد و شعارهای خود عمل کردن، خود کنترلی و خود مدیریتی، رازداری و اجتناب از افشای اسرار دیگران، پرهیز از رفتارهای متکبرانه و خشونت آمیز، اجتناب از منت نهادن و تحقیر نمودن دیگران، پرهیز از مردم گریزی، دوری جستن از سوء ظن نسبت به مردم و پرهیز از افراط و تفریط در اداره امور جامعه.
Machine summary:
برخی از مهمترین این آثار عبارتاند از: افزایش روحیهی نشاط و امید به زندگی، افزایش رفاه و رشد اقتصادی، گرایش بیشتر مردم به دینداری، اعتدال در گفتار و رفتار، مدیریت مبتنی بر ایثار، احساس مسئولیت و وظیفه نسبت به مردم، شفاف بودن با تودهی مردم و ولینعمت دانستن آنان، رعایت کردن جانب حق در همهی امور، اعتمادسازی در میان مردم، عمل کردن به عهد و شعارهای خود، خودکنترلی و خود مدیریتی، رازداری و اجتناب از افشای اسرار دیگران، پرهیز از رفتارهای متکبرانه و خشونتآمیز، اجتناب از منت نهادن بر دیگران و تحقیر کردنشان، پرهیز از مردمگریزی، دوری جستن از سوءظن نسبت به مردم و پرهیز از افراط و تفریط در ادارهی امور جامعه.
آن حضرت برای نظارت بر مفاسد اقتصادی و کاهش آن و برای مدیریت مبتنی بر اخلاق در امور اقتصادی، دستورالعملهایی را نیز به بازاریان و تاجران ارائه میداد و میفرمودند: «بیش از هر چیز، باید از خداوند طلب خیر کنند و برکت را در آسانگیری بجویند و به مشتریان نزدیک شوند و خود را به زیور بردباری بیارایند و از سوگند خوردن دست بردارند و از ظلم و حق کشی بترسند و با مظلومان انصاف ورزند و به رباخواری نزدیک نشوند و پیمانه و ترازو را کامل گردانند و کالای مردم را کم ندهند و در زمین دست به تباهی و فساد نزنند» (نوری، 1408، ج 13، ص 249)؛ همچنین خیرخواهی و توجه به بازرگانان بهعنوان تأمینکنندهی معاش مردم را به فرمانداران و کارگزارانشان گوشزد (سید رضی، 1392، ص 438) و همراهی با مفسدان را بهشدت محکوم میکردند؛ بنابراین، امام علی (ع) به مناسبتهای گوناگون، به بیان ملاکها و آثار اخلاقمداری مدیران در حوزهی اقتصادی پرداخته و در مقام عمل نیز، خود همواره بدان پایبند بوده است.