Abstract:
در این مقاله نظریۀ ساختارگرایی تکوینی بوردیو به کار گرفته شده است تا میزان تأثیر طبقۀ اجتماعی و میدان تولید فرهنگی در ذوق و قریحۀ زیباییشناختی فردوسی سنجیده شود. اهمیت پرداختن به این موضوع از آنجاست که سهم ویژگی های فردی فردوسی در منظوم کردن شاهنامه را بسنجیم. بنابراین بعد از تعریف و تحدید کلی نظریۀ بوردیو، در بخشی از این پژوهش به شناخت طبقۀ اجتماعی فردوسی پرداخته ایم و از آنجاکه فردوسی از طبقۀ دهقانان بوده و این طبقه ریشه در ایران دورۀ ساسانی داشته، طبقۀ دهقان را به طور کامل بررسی کرده ایم. در بخش دیگری ویژگی های میدان فرهنگی ایران قرن چهار و پنج را بررسی کردهایم. بر اساس بررسی های صورت گرفته و با روش توصیفی ـ تحلیلی(کتابخانه ای) این نتیجه به دست آمد که قسمتی از ذوق زیباییشناختی فردوسی به علت طبقۀ اجتماعی اوست و طبقۀ دهقان وی را در فراگیری آموزه هایی توانمند کردهاست که در ذوق و قریحۀ او تأثیرگذار است. همچنین نقش عادت واره های او در میدان فرهنگی زمان مورد بحث، او را به سمت آموزه های ادبی و علمی ایران که نقش در هویت ایرانی دارد می کشاند و بنابراین کنشی (استراتژی) در پیش می گیرد که همانا سرایش شاهنامه است.
In the present research , Bourdieu's theory of genetic structuralism has been employed so that to measure the impact of the social class and cultural production area on ferdowsi's aesthetic taste. After the general definition of the theory , part of the research we have come to know Ferdowsi's social class and because Ferdowsi was a peasant class and this class was the root of Iran during the Sasanian era, we have fully examined the peasant class.In another section, we examine the characteristics of the fourth and fifth century cultural fields of Iran. Based on the findings, by descriptive – analytical methed (library), the result was that part of Ferdowsi s aesthetic taste is due to his social class and the peasant class has given him the opportunity to learn the teachings that have influenced his taste. Also, the role of his habituses in the cultural fieldof time of discussed. Hi is pulling towards the literary and scientific teachings of Iran, which are part of the Iranian identity and so there is a strategy that goes through Shahnameh.
Machine summary:
همچنين نقش عادت واره هاياودرميدان فرهنگيزمان موردبحث ،اورابه سمت آموزه هايادبيوعلميايران که نقش درهويت ايراني داردميکشاندوبنابراين کنشي(استراتژي)درپيش ميگيردکه هماناسرايش شاهنامه است .
مسألۀاصليدراين مقاله عبارت ازاين است که ميزان تأثيرهر کدام ازطبقۀاجتماعيوهمچنين ميدان فرهنگيقرن چهاروپنج قمريـسازنده هايذوق زيباييشناختيـدرنظم اثرحماسيشاهنامه سنجيده شودواهميت تحقيق ازآنجاست که بدانيم ازيک سوچه اندازه جامعۀقرن چهاروپنج هجريدرمنظوم ساختن شاهنامه تأثير داشته وازسويديگرچه اندازه عادت واره هايفردوسيکه برآمده ازطبقۀاجتماعياوست نقش داشته است .
به عبارت ساده نگارنده ميخواهدبداندهريک ازبخش هايموثردرذوق زيباييشناختيفردوسيـطبقۀاجتماعي دهقان وميدان فرهنگيقرن چهاروپنج هجريـتاچه ميزان درمنظوم کردن شاهنامه نقش داشته است .
مسئله وپرسش اين مقاله عبارتست ازاين که ذوق زيباييشناختيفردوسيتاچه ميزان جداازساختارهايعينيواجتماعي،درسروده شدن حماسۀمليايرانيان نقش داشته است ؟ به عبارت ديگرطبقۀاجتماعيفردوسي،تواناييش ،سرمايۀفرهنگيويوهمچنين ميدان فرهنگيقرن چهاروپنج چه تأثيريدرپرداختن به داستان هايحماسيايران داشته است .
جوانشير،روايت نابوديناب ازدکترشهرام پرستش ،جامعه شناسيدرادبيات فارسي ازهدايت الله ستوده ،جامعه شناسيادبيات فارسيازدکترعلياکبرترابي،کتاب جامعه شناسي درادبيات فارسيازدکترفريدون وحيداوکتاب جامعه شناسيادبيات فارسيازدکترمحمد پارسانسب ـجزکتاب روايت نابوديناب که نويسنده به بررسيجامعه شناختيرمان بوف کورپرداخته است ،کتاب هايديگريافقط شاهنامه راموردکنکاش قرارداده انديادر بخشيازکتاب به اين مهم پرداخته اند.
به عبارت ديگربورديوبراساس پيمايشيکه درسال هاي ١٩٦٣تا١٩٦٨انجام داده است به اين نتيجه رسيده که رابطۀنزديکيميان عملکردفرهنگي ومدارکتحصيليافرادبه عنوان سرمايۀتحصيليباخاستگاه اجتماعيکه شغل خانوادگي است وجوددارد.
به گفتۀنظاميعروضي،فردوسيازدهاقين توس بودبنابراين خاندان فردوسيصاحب مکنت وضياع بودندوخودفردوسيبه اين امراشاره کرده است ١٠؛فردوسيوطن پرست بوده است واين خصيصه ازابيات شورانگيزفردوسيدرستايش ايران ونژادايرانيورنج سي و پنج ساله وهزينه کردن مال ومکنت درجاويدان ساختن تاريخ نياکان خودکاملاپيداست ؛ فردوسيبدون محرکومشوق به کاربزرگ سرودن شاهنامه دست زد(ر.
همچنين پرداختن به شاهنامه و سرايش اين اثربزرگ حماسينيازبه سرمايۀفرهنگيايداردکه فراهم کردن چنين سرمايه اي برايبسياريازشاعران هم دورةفردوسيامکان پذيرنبوده است .