Abstract:
صنعت هوایی یک صنعت استراتژیک حیاتی در حوزه سیستم محصولات پیچیده برای اقتصاد و امنیت ملی محسوب می شود. هدف مقاله حاضر، تجزیه و تحلیل نهادی نقش بازیگران در فرایند اجرای دو طرح کلان ملی فناوری حوزه هوایی در ایران می باشد. با بررسی پیشینه و تجارب کشورها در طرح های کلان طراحی و توسعه محصول در حوزه هوایی، چارچوبی از بازیگران و اقدامات هر بازیگر در هر مرحله این طرحها ارائه شده است. راهبرد پژوهش حاضر مطالعه موردی، جهت گیری آن کاربردی، هدف آن توصیفی و رویکرد آن کیفی می باشد. ابزار گردآوری داده های اولیه مصاحبه با 14 خبره دارای تخصص و تجربه در حوزه هوایی و درگیر در دو طرح مورد مطالعه (هواپیمای دوزیست و موتورجت) میباشد که در بازه زمانی نیمه دوم سال 1398 صورت گرفته است. برای جمع آوری داده های ثانویه از تمامی اسناد و شواهد موجود در خصوص صنعت هوایی در ایران و خصوصاً دو طرح مورد مطالعه استفاده شده است. تحلیل داده ها با تحلیل محتوا و کدگذاری محوری انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که طرح های کلان ملی فناوری، فرایندی پیچیده و چندمرحله ای می باشند و اجرای آنها نیازمند همکاری و هماهنگی میان شبکه گسترده ای از نهادهای مختلف از جمله بخش دولتی و خصوصی، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است. نتایج این پژوهش می تواند به منظور برنامه ریزی بهتر و مدیریت اثربخش طرح های کلان ملی حوزه هوایی مورد استفاده سیاست گذاران و نهادهای متولی قرار گیرد.
The aviation industry is considered as a critical strategic industry in complex product systems for the national economy and security. The main purpose of this paper is the institutional analysis of the actors’ roles in the implementation process of two national technology megaprojects in Iran aviation industry. By examining the backgrounds and experiences of late comer countries in megaprojects of designing and developing products, a framework of actors and their measures in each stage of these megaprojects has been presented. The present study strategy is dual case study, its orientation is applied, its purpose is descriptive and its approach is qualitative. The primary data gathering tool is interviews with 14 experienced experts who were involved in two studied megaprojects in the field of aviation which was conducted in the second half of 2019. In order to collect secondary data, the whole available documents and evidence regarding to Iran aviation industry, and especially the two studied megaprojects have been used. The method of data analysis is through content analysis and axial coding. According to the findings of this study, national technology megaprojects are complex and multi-stage processes. Therefore, their implementations require cooperation and coordination among an extensive network of different institutions such as public and private sectors, universities and research centers. The results of this research could be used by policy makers and responsible institutions for better planning and effective management of national megaprojects in the field of aviation.
Machine summary:
به منظور تحقق راهبردهاي کلان توسعه فناوري، اقتصادي و اجتماعي در کشور، معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري بعنوان يک نهاد فرابخشي در بدنه اجرايي دولت ، توجه خود را به خلق قدرت اقتصادي مبتني بر دانش و فناوري، تجاريسازي و اشاعه آن براي حل مسائل ملي، تقويت خوداتکايي و ايجاد مزيت رقابتي در بازار بين المللي معطوف کرده و برنامه هايي از قبيل حمايت از نوآوري و تجاريسازي فناوري در دانشگاه ها و مراکز پژوهشي و صنايع ، حمايت از توسعه فناوريهاي راهبردي و انجام طرح هاي 96 کلان ملي ١فناوري تقاضا محور و حمايت از شکل گيري صنايع دانش بنيان را در دستور کار خود قرار داده است .
1 National Mega Projects ٢ هر دو طرح مورد مطالعه ، در قالب طرح کلان ملي فناوري مورد حمايت معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري قرار گرفته و بر اساس نياز استراتژيک کشور و نيز به سفارش بهره برداران تعريف و انجام شده اند.
پيشرفت شايان توجه صنعت هوافضاي چين مديون حمايت فزاينده دولت از اين صنعت ميباشد؛ دولت چين با انجام اقداماتي نظير سرمايه گذاري در بخش هوايي و تعاملات فناوري با کشورها، اتخاذ استراتژي توسعه صنعتي جهت ارتقاي ظرفيت ها و توانمنديهاي توليدي، تأمين مالي براي تشويق همکاري با صنايع مرتبط ، حمايت از فعالان و دانشمندان اين حوزه ، تشويق خطوط هوايي داخل براي خريد هواپيماي بومي و بهره برداري از آن ، دعوت از تأمين کنندگان خارجي قطعات براي همکاري با توليدکنندگان داخلي، کمک به رشد فناورانه صنعت هوايي از طريق جذب متخصصان چيني خارج از کشور، تشويق شرکت هاي خارجي براي خريد هواپيماي چيني با ارائه وام و تسهيلات ، تملک شرکت هاي خارجي صاحب فناوري، تأسيس مراکز تحقيقاتي و نيز انعقاد قراردادهاي همکاري با توليدکنندگان خارجي جهت انتقال فناوري به کشور خود و آموزش نيروي کار در خلال پروژه ها، در راستاي حضور و رقابت صنعت هوايي در بازارهاي بين المللي گامي مؤثر برداشت (٢٠١١ ,Peet &Tyroler-Cooper ).