Abstract:
اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ در اﯾﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﻓﺎرغ از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻗﻮﻣﯽ و ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘـﻪ ای، دارای اﺷﺘﺮاﮐﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﻫﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ. ﯾﮑﯽ از اﯾـﻦ اﺷـﺘﺮاﮐﺎت ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﻪ، ﻫﻤﻮاره اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻣﯿﺎن، آواﻫﺎی ﮐﺎر ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟ ﺰﺋـ ﯽ ﻏﻨـﯽ از ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﻪ، ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ادﺑﯿﺎت، ﻫﻨﺮ و ﺑﻮﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﯿﺮدوﺷﯽ، ﻣﺸﮏ زﻧﯽ، زراﻋﺖ، ﻫﻤﯿـﺎری و ﺑـﺎﻟﻠﻮره ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﯿـﺪاﻧﯽ ﮔﺮدآوری ﺷﺪه اﻧﺪ. روﯾﮑﺮد ﻧﻈﺮی ﻣﻘﺎﻟﻪ، روش ﺗﻔﺴﯿﺮی ﮔﯿﺮﺗﺰ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﻧﮕﺎه اﻣﯿﮏ و ﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ درون ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺗﺮاﻧﻪ ﻫـﺎی ﮐـﺎر از ژاﻧﺮﻫـﺎی ﺑﺴـﯿﺎر راﯾـﺞ ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن ﺗﯿﺮه ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ؛ ﺳـﺮاﯾﻨﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن در ﻣﯿﺎن روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن راﯾﺞ اﻧﺪ. وﯾﮋﮔﯽ اﺻﻠﯽ ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎ، ﺳﺎدﮔﯽ آﻧﻬﺎﺳـﺖ اﯾﻦ ﺳﺎدﮔﯽ در ﺿﺮﺑﺂﻫﻨﮓ، ﻣﻠﻮدی و ﺷﻌﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻋﻮام اﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺮای ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﻔﻆ و اﺷﺎﻋﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺴﻨﺪ ﺗﻮده و ذﻫﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﺮدﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ دارﻧﺪ و ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ. ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ آواﻫﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﯾﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎص ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﺷﻌﺎر ﺷﺒﯿﻪ آﻧﻬﺎ در دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽ ﺧـﻮرد. ﻏﺎﻟﺐ ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎی ﮐﺎر، ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻏﻞ روﺳﺘﺎﯾﯽ در ﻓﻀﺎی ﺑﺎزﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاﻧـﻪ ﻫـﺎی وﯾـﮋه ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻫﺎ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
Machine summary:
اما جالب اينجاست که «مختصات کلـي آواهـا و مضامين آنها، با عبور از نسلي به نسل ديگر کمتر تغييـر مـيکنـد و همـين مشخصـه هـا ميتوانند به شناسايي اقوامي که در کليات مفاهيم فرهنگي بـا يکـديگر قرابـت بيشـتري دارند، کمک کنند» (حنيف ، ١٣٨٦: ٤١) حال پرسش اساسي مقاله حاضر اين اسـت کـه ترانه هاي کار در منـاطق کردنشـين کـدام انـد؟ بـا بررسـي و تحليـل محتـواي مضـامين گونه هاي مختلف ترانه هاي عاميانه مردم اين خطه از ميهن مان مـيتـوان تـا حـدودي بـا خواسته ها، آرزوها و روحيات و نوع نگرش آنها به زندگي و ...
نکتـه قابـل توجه درباره ترانه هاي کار اين است که اغلب آنها افزون بر اينکه خود از فـرآورده هـاي فرهنگي هستند؛ ابزار مؤثر و مفيدي براي انتقال عناصر فرهنگي مختلف از جمله فنـون ، ارزش ها، هنجارها و باورها از نسلي به نسل ديگر به شمار مـيرونـد و در عـين حـال ، نشانه هاي گويايي از دادخواهيها، نارسايي ها و دشواري هـاي زنـدگي اقشـار و طبقـات جامعه در زمان گذشته هستند.
اين ترانه ها بيشتر بـه صـورت شـفاهي، همچنـان در بـين مردم رواج دارند اما متأسفانه در راه جمع آوري آنها تلاش هـاي انـدکي صـورت گرفتـه است ؛ و ترانه هايي هم که ضبط شده انـد، تنهـا دربـاره قسـمتي از فعاليـت هـاي زنـان و انعکاس کار و تلاش آنان هستند.
با جمع آوري بيشتر و بررسي مضـامين و درونمايه هاي غني اين ترانه هـا مـيتـوان تـا حـدودي بـه روان شناسـي افـراد جامعـه و نگرش هاي آنان نسبت به زندگي و مسائل و مشکلاتي که در جامعه خود بـا آن مواجـه بوده اند، پي برد؛ موضوع مهمي که کمتر مورد توجه واقع شده است .