Abstract:
بازیابی و تصحیح اشعار شاعران پیشگام و متقدم، بهویژه استاد شاعران رودکی سمرقندی، یکی از بایستههای فرهنگی برای پیشبرد زبان و ادبیات فارسی است. شعر رودکی در طول تاریخ، همواره موردتوجه شاعران و ادیبان بوده و امروزه نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. از دیوان پرشعر این شاعر که بنا بر گفتهی محققان، بیش از صدهزار بیت بوده، اکنون مقدار ناچیزی موجود است. همین مقدار اندک نیز با مراجعهی متعدد و بیشمار محققان و رودکیپژوهان معاصر، مانند سعید نفیسی، براگینسکی، میرزایف، علیاشرف صادقی و شماری از رودکیپژوهان در ایران و تاجیکستان، به دست ما رسیده است. نگارندگان باتوجهبه اهمیت وافر بازیابی اشعار رودکی در سرچشمههای کهن، با بررسی یکی از فرهنگهای شعری متعلق به عهد عثمانی، بهنام عجایباللغه از فردی بهنام ادیبی، بنا دارند بیتی منسوب به رودکی را که تاکنون از دید مصححان و رودکیپژوهان مستور مانده است، در بخش نخست این جستار معرفی و ایراد موجود در مصرع دوم آن را برطرف کنند. در بخش پایانی نیز موضع بیت را در دو مثنوی کلیله و دمنه و سندبادنامه از رودکی بررسی کردهایم. واژههای کلیدی: ادیبی، بیت نویافته، تصحیح، رودکی، عجایباللغه، ادیبی.
Recovering and correcting the poems of pioneering and leading poets, especially the master of poets, Rudaki Samarghandi, is one of the cultural necessities for promoting Persian language and literature. The poetry of Rudaki has always been of interest to poets and scholars throughout history, and it is still considered important today. The poet's supreme Divan, which, according to scholars, passing over a hundred thousand verses, of which there is small amount available today, and this small amount is available now with numerous references to contemporary scholars and Rudaki-scholars such as Saeed Nafisi, Braginsky, Mirzayev, AliAshrsf Sadeqi and a number of Rudaki-scholars in Iran and Tajikistan. Considering the plentiful importance of recovering Rudaki's poems in ancient sources, the authors are studying a verse attributed to Rudaki, decided to introduce and study a verse attributed to Rudaki which was remained unknown to editors and Rudaki-scholars by examining one of the Ottoman-era poetry lexicons, named Ajayeb-Al-Loqaa from a person named Adibi; then edit the flaw of its second verse.
Machine summary:
معرفي، تصحيح و واکاوي يک بيتي تازه منسوب به رودکي سمرقندي در فرهنگ عجايب اللغه سجاد دهقان زهرا نصيري شيراز نصراله امامي چکيده بازيابي و تصحيح اشعار شاعران پيشگام و متقدم ، به ويژه استاد شاعران رودکي سمرقندي، يکي از بايسته هاي فرهنگي براي پيش برد زبان و ادبيات فارسي است .
نگارندگان باتوجه به اهميت وافر بازيابي اشعار رودکي در سرچشمه هاي کهن ، با بررسي يکي از فرهنگ هاي شعري متعلق به عهد عثماني، به نام عجايب اللغه از فردي به نام اديبي، بنا دارند بيتي منسوب به رودکي را که تاکنون از ديد مصححان و رودکيپژوهان مستور مانده است ، در بخش نخست اين جستار معرفي و ايراد موجود در مصرع دوم آن را برطرف کنند.
فرهنگ عجايب اللغه نيز عليرغم وجود نسخه ي خطي منحصربه فرد آن در کتابخانه ي مجلس و تصحيح انتقادي آن ، تاکنون موردتوجه مصححان در ديوان هاي چاپي واقع نشده است .
٤. معرفي و تصحيح بيت تازه ي رودکي در عجايب اللغه اديبي در فرهنگ عجايب اللغه ، ذيل واژه ي «کديور» به معني «برزگر و دهقان »، بيت زير را به نام رودکي نقل کرده است : در ده او را صد کديور بيش بود آن کجا بر کارشان کشت و درود (اديبي، ٤٢:١٣٨٩) (رجوع شود به تصویر صفحه) (اديبي، بيتا: ٤٤) ساير فرهنگ هاي لغت ، ذيل واژه ي «کديور» به معاني «کدخدا، برزگر، باغبان ، صاحب خانه ، روزگار و...