Abstract:
تبعیض در اعطای تابعیت از طریق نسب پدری و مادری در نظام حقوقی ایران منجر به چالشی برای تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی شده است. حصری بودن بند 2 ماده 976 قانون مدنی در پذیرش نسب پدری، و تنظیم مبهم بند 4 ماده 976، این سؤال را ایجاد نموده که آیا فرزندان متولد از مادران ایرانی میتوانند تابعیت اصلی ایرانی داشته باشند؟ به دلیل کاستیهای ماده واحده 1385 جهت اعطای تابعیت به این فرزندان، در سال 1398 قانون اصلاح ماده واحده به تصویب رسید. این مقاله با بررسی توصیفی تحلیلی ماده واحده 98 به این نتیجه میرسد که گرچه قانون اعطای تابعیت اکتسابی به فرزندان متولد از مادر ایرانی و پدر خارجی را بدون توجه به ملاحظات راجع به تابعیت مضاعف تسهیل مینماید، اما براساس بند 4 ماده 976 قانون مدنی همچنان مصادیق اعطای تابعیت اصلی شامل مواردی میشود که فرزند متولد از مادر ایرانی از آن محروم است. همچنین قانونگذار تعلق تابعیت اکتسابی به این فرزندان را منوط به شرایطی از جمله فقدان مشکل امنیتی نموده است. قانونگذار با تاکید بر شرط ازدواج شرعی والدین، الزامات قانونی ازدواج با اتباع بیگانه را بدون ضمانت اجرای حقوقی رها ساخته است، در حالیکه آییننامه آن را محدود به ازدواجهای شرعی قبل از اجرای قانون نموده است. همچنین تبصره 2 ماده واحده به طور کلی برای اشخاص بدون تابعیت متولد در ایران از پدر و مادری که یکی از آنها در ایران متولد شده باشد، امکان تابعیت ایرانی را فراهم کرده است.
Discrimination between maternal and paternal descent in the naturalization for children has given rise to difficulties for children from marriage between Iranian women and foreign men in Iran legal system. Article 976 (2) has been limited to paternal descent and the text of paragraph 4 of this Article has been codified ambiguously. These factors make a question if the children from marriage between Iranian women and foreign men are able to acquire Iranian nationality or have been regarded as Iranian nationalities since their birth. 2006 Act had been passed to solve this problem that could not achieve the goals successfully then it has been replaced by the 2019 Act. This paper by descriptive-analytical review shows that although the 2019 Act is simplifying the naturalization for them, these children are deprived Iranian original nationality under the Article 976(4). According to this Act, it is required not to have security problems to naturalize these children. Furthermore, according to this Act, canonical marriage between parents is enough to deserve these children to have the benefit of this Act. So, the future of legal and formal requirements for legal marriage between Iranian women and foreign men leaves unclear while the regulations 2020 have limited it to canonical marriage before the implementation of the Act. According to paragraph 2 of 2019 Act, stateless people who were born in Iran from parents who at least one of them was born in Iran deserve to naturalization.
Machine summary:
حصري بودن بند ٢ مادة ٩٧٦ قانون مدني در پذيرش نسب پدري، و تنظيم مبهم بند ٤ همين ماده اين سؤال را ايجاد کرده است که آيا فرزندان متولد از مادران ايراني ميتوانند تابعيت اصلي ايراني داشته باشند؟ به دليل کاستيهاي ماده واحدة مصوب ١٣٨٥ جهت اعطاي تابعيت به اين فرزندان ، در سال ١٣٩٨ قانون اصلاح ماده واحده به تصويب رسيد.
نگارندگان اين مقاله با بررسي توصيفي- تحليلي ماده واحدة مصوب ١٣٩٨ به اين نتيجه مي رسند که گرچه قانون اعطاي تابعيت اکتسابي به فرزندان متولد از مادر ايراني و پدر خارجي را بدون توجه به ملاحظات راجع به تابعيت مضاعف تسهيل مينمايد، اما بر اساس بند ٤ مادة ٩٧٦ قانون مدني همچنان مصاديق اعطاي تابعيت اصلي شامل مواردي ميشود که فرزند متولد از مادر ايراني از آن محروم است .
اول اينکه شرايط اعطاي تابعيت در اين ماده واحده چيست ؟ دامنۀ اختيارات نهادهاي امنيتي در احراز فقدان مشکل امنيتي به چه ميزان است ؟ در صورت موافقت با تابعيت اين فرزندان ، اين تابعيت از نوع تابعيت اصلي است يا اکتسابي؟ اثر ازدواج زن ايراني با مرد خارجي با عنايت به استثناي مندرج در مادة ٩٨٧ قانون مدني، در انتقال تابعيت از مادر به فرزندان چيست ؟ با توجه به پرسش هاي پيش رو، نگارندگان اين مقاله در صدد بررسي شرايط و آثار اعطاي تابعيت به موجب ماده واحدة جديد هستند.
نتيجه با وجود ايرادهاي وارده به مادة واحدة مصوب سال ١٣٩٨، اين قانون به نوبۀ خود ميتواند تا حد زيادي هدف اوليۀ خود را محقق سازد که همان اعطاي تابعيت به فرزندان ناشي از ازدواج شرعي زنان ايراني با مردان خارجي است که اقامت غيرقانوني در ايران دارند.