Abstract:
در تلقی رایج اندرزنامههای دوران میانه بازسازی اندیشه شاه آرمانی بشمار میآیند اما در اغلب آثار شاخص این سنت فکری نشانههای گسست از مفهوم فرّه ایزدی و گرایش به تلقی عرفی از سیاست و حکومت مشاهده میگردد. از این رو تحلیل اندرزنامههای برجسته دوران میانه از منظر اندیشه سیاسی میتواند دیباچه تفسیری نوآیین از سنت اندرزگویی باشد. اندیشه سیاسی تامل عقلانی در شیوه تولید و توزیع قدرت در بستر مدینه و ارائه چهارچوبی از رابطه حکم و اطاعت است. لذا هدف این مقاله استخراج مقولات ناظر بر مفاهیم حکم و اطاعت از متن قابوسنامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار با تاکیدی ویژه بر باب چهل و دوم و تحلیل آنها از این منظر جهت شناخت ابعاد اندیشه سیاسی قابوسنامه است؛ اندرزنامهای که به گونهای جامع و کاربردی روش درست رفتار در زندگی را بیان مینماید. یافتههای پژوهش دلالت بر این دارد که عنصرالمعالی مهمترین پارهگفتار قدما در خصوص سیاست، یعنی برگزیدگی و عنایت الهی شاهان را در معرض تردید قرار داده و بر مبنایی عملی و عرفی، تمشّیت امور را عامل پایداری حکومت میداند.
In the popular view of the medieval letters, the reconstruction of Shah Armanichr(chr('39')39chr('39'))s thought is considered, but in most of the outstanding works of this intellectual tradition, there are signs of a break from the concept of Farreh Izadi and the tendency to a conventional view of politics and government. Hence, the analysis of prominent medieval letters of advice from the perspective of political thought can be the prelude to a modern interpretation of the tradition of advice. Political thought is a rational reflection on the method of production and distribution of power in the context of Medina and provides a framework of the relationship between judgment and obedience. Therefore, the purpose of this article is to extract the categories related to the concepts of judgment and obedience from the text of Qaboosnameh of Amir Ansar al-Machr(chr('39')39chr('39'))ali Kikavous Ibn Iskander Ibn Qaboos Ibn Vashmigir Ibn Ziar with special emphasis on the forty-second chapter and analyze them from this perspective to understand the dimensions of Qaboosnameh political thought; A letter of advice that comprehensively and practically expresses the right way to behave in life. The findings of the study indicate that the supreme element casts doubt on the most important part of the ancientschr(chr('39')39chr('39')) discourse on politics, namely the divine election and providence of kings, and on a practical and customary basis considers the management of affairs as a factor in the stability of government.
Machine summary:
لذا هدف این مقاله اسـتخراج مقـولات نـاظر بـر مفاهیم حکم و اطاعت از متن قابوسنامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسـکندر با تأکیدی ویژه بر باب چهل و دوم و تحلیل آنها از این منظر جهت شناخت ابعـاد اندیشه ی سیاسی قابوسنامه است ؛ اندرزنامه ای که بـه گونـه ای جـامع و کـاربردی روش درست رفتار در زندگی را بیان میکند.
نویسنده چگونـه در مـتن خـود زمینه ی ایدئولوژیک کنش های سیاسی را ترسیم کرده و تفاوت او با دیگـر نویـسنده هـای معاصرش در این زمینه چیست ؟ مؤلف هنگام تصرف در هنجارهای مرسـوم ایـدئولوژیک ، چه کاری انجام می دهد؟ نویسنده چگونه ایـدئولوژیها را شناسـایی ، نقـد و تحـول آنهـا را بررسی و تبیین کرده است ؟ در این متن ، ارتباط ایدئولوژی و کنش سیاسی که اشـاعه ی آن ایدئولوژی را توضیح داده چگونه ترسیم شده است ؟ کدام اندیشه و کنشهای سیاسی زمانه ی نویسنده منجر به ترسیم و ترویج هنجار مرسوم شدهاند؟ ذکر این نکته خالی از فایده نیست که در وضعیت فعلی فقر منابع احتمالاً روش اسکینر را نمی توان تمام و کمال در بخش عمده ای از تاریخ ایران به کار برد، اما همان طور که خود نیز اشاره میکند، مقصود «نمایاندن شیوه ی خاصی برای مطالعه و تفـسیر متـون تـاریخی » (اسکینر، ب ١٣٩٣، ٣١) است .
منـشأ مـشروعیت حکم می تواند الهی یا مردمی باشد، اما به نظر می رسد تأکید نویسنده ی قابوسنامه بـر عقـل عملی و اخلاق فردی و سیاسی شاهان ، او را در برابر کسانی که نگاه آرمـانی -شـرعی بـه حکومت داشتند قرار می دهد.