Abstract:
هدف پژوهش حاضر، شناسایی مبانی خانوادهدرمانی اسلامی است. این تحقیق بنیادی نظری، با روش توصیفی - تحلیلی و روش استنباط از آیات قرآن کریم و احادیث معصومین صورت گرفته است. نتایج تحقیق، نشان داد که یک نظریه خانوادهدرمانی اسلامی، بر اساس این مبانی است: 1. هستیشناختی: ربوبیت خداوند، وجود جهان پس از مرگ، خیر و زیبا بودن جهان، تدریجی بودن تغییرات. 2. انسانشناختی: معناگرایی، زیبادوستی، کرامت و ضعف و نقص انسان، وجود تفاوتهای جنسیتی، مکمّلیت، نیاز به انس و الفت، همراهی با رنج و سختی، نیازمندی به دیگران، سیستمی بودن خانواده. 3. ارزششناختی: ارزشمندی و تقدس ازدواج و خانواده، ارزشمندی فرزند و فرزندآوری، وظیفهمحوری و حقوقمداری، قیمومیت. 4.آسیبشناختی: آسیبهای مشترک زوجین و آسیب های مربوط به هریک از زوجین. 5. مبانی فقهی و اخلاقی مطلوبیت اصلاح ذات البین، وساطت در تشکیل خانواده و اصلاح روابط خانوادگی است. این مبانی در اهداف و تکنیکهای خانواده درمانی موثر است، بنابراین بایستی نظریه پردازان خانواده درمانی با رویکرد اسلامی، در تدوین پروتکلها، بایستی بر اساس این مبانی، اهداف و تکنیکهای خانواده درمانی را تدوین کنند.
The present research aims at recognizing the bases of family therapy based on Islamic resources. The research, which is a foundational-theoretical one, uses a descriptive-analytical method and gathers data from Islamic resources to answer the questions on the nature of family therapy’s basics. To compose the research, we have inferred the basics from the Quran and the traditions. The final findings of the research show that the family therapy based on the Islamic sources enjoys the followings: the ontological bases of God’s deity, mediation of grace by selected men, the existence of after-life world, beauty and goodness of universe, the gradual nature of changes, the anthropological bases of human’s spirituality, human’s aestheticism, human’s dignity, human’s weakness and deficiency, the existence of sexual differences, being complement, human’s need to attachment and sympathy, human’s being accompanied by difficulty and hardship, human’s need to others, family’s being systematic, the value bases of sanctity of marriage and family, the value of child and having children, the centrality of duty and rights, man’s tutorage, the pathological bases of the family’s general impairments, the couple’s common impairments, the impairments specified to each of the couples, the jurisprudential and moral bases of desirability of reconciliation among Muslims, the desirability of intercession in forming family, the desirability of reforming the familial relationships. These basics are effective in the goals and techniques of family therapy, so family therapy theorists with an Islamic approach, should formulate the goals and techniques of family therapy, based on these basics.
Machine summary:
مبانی خانوادهدرمانی بر اساس منابع اسلامی Fundamentals of family therapy based on Islamic sources ✍مرتضی عزیزی / طلبه سطح 4 مرکز تخصصی قرآن امام علی بن ابی طالب؟ع؟، قم، ایران، قم، ایران.
خداوند در قرآن کریم میفرماید: «و از نشانههای او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید» 1 و از آنجا که ادامه این پیوند در میان همسران، نیاز به یک جاذبه و کشش قلبی و روحانی دارد به دنبال آن اضافه میکند: «و در میان شما مودّت و رحمت قرار داد» و در پایان آیه برای تأکید بیشتر میفرماید: «در این، نشانههایی است برای گروهی که تفکر میکنند» (مکارم شیرازی، ۱۳۸2، ج 16، ص 391).
قرآن کریم و احادیث اسلامی در مسائل اخلاقی، اجتماعی، تربیتی، روانشناختی، اقتصادی، خانواده و نظایر آن فراوان سخن گفتهاند که استخراج این مضامین، به صورت دقیق و تخصصی و بهرهگیری از آن در زندگی، در پیشگیری از آسیبها و مشکلات خانواده و درمان آن، تأثیر بسزایی خواهد داشت؛ اما به نظر میرسد خانوادهدرمانی اسلامی، نیازمند مبانی است که این پژوهش، درصدد تدوین آن است.
این مبانی بر اساس آنچه در اصلاح ابعاد شناختی، رفتاری و عاطفی اعضای خانواده، مؤثر است، ارائه شده است.
در روند زندگی مشترک خانوادگی نیز، توجه به کرامت انسانی همسر و فرزندان بسیار مورد تأکید اسلام قرار گرفته است.
در حوزه حل مسائل و درمان مشکلات خانواده، شناخت آسیبها بسیار مؤثر است و میتوان گفت کسی که آسیبشناسی درستی از مسائل خانواده در دست نداشته باشد خانوادهدرمانی صحیحی نخواهد داشت (سالاری فر، 1393).