Abstract:
عباسیان که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارایۀ ایدئدلوژی نوینی در قالب نظام دعوت، به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم بر آیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها به زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، اقتصاد و نهاد نظامی نوشتۀ محمد احمدیمنش است که در سال 1397 از سوی انتشارات سمت به حلیۀ طبع آراسته شده است. نگارنده کتاب را در دو بخش: «بررسی تاریخی» (شامل هشت فصل) و «بررسی نظری» (شامل دو فصل) به گونهای شایسته سازمان داده و اثری قابل قبول پدید آورده است. مقالۀ حاضر میکوشد تا در چارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی نماید. به هر روی، کمدقتی و غفلت در برخی زمینهها، به طور مثال در گزینش عنوانِ «فراز و فرود» و ارایۀ پارهای نظریات در مقدمه که نمود آن در متن دیده نمیشود، در کنار نپرداختن به پیچیدگیهای حکومت عباسیان و عدم نگاه جامع به موضوع بهقدرترسیدن عباسیان به ویژه در خراسان، تا حدی به کتاب آسیب رسانده است.
As an enthused group in the late Umayyad period, the Abbasids sought to mobilize their resources in the engagement with the ruling dynasty by presenting a new ideology, viz. the so-called Summon System, and undertook significant actions in enticing anti-Umayyad elements to bring them under the unified patronage promoted by the slogan “al-Riza min Al-e Muhammad.” The book “The Rise and Fall of the Abbasids (132‒324 AH): A Research into the Structure and Evolution of the Ideology, Economics and Military Institution” is an authored work by Mohammad Ahmadi Manesh, published by the SAMT Publications in 2018. The author has fittingly organized the book in the two sections of “A Historical Inquiry” (consisting of eight chapters) and “A Theoretical Inquiry” (comprising two chapters), producing a worthwhile work. The present article attempts to review the volume, pinning down and examining its strengths and shortcomings. At any rate, as a result of the lack of due care and laxity, the volume suffers somewhat from occasional shortfalls, among them being the choice of the title “The Fall and Down…,” and a series of points that are made in the Introduction but are not reflected in the text, not to mention the author’s failure to address the complexities involved in the Abbasid rule and to adopt a holistic approach to their rise to power, particularly in Khorasan.
Machine summary:
پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماهنامة علمي (مقالۀ علمي ـ پژوهشي)، سال 21، شمارة 8، آبان 1400، 357 - 369 نقد و بررسی کتاب فراز و فرود عباسیان (132 تا 324 هجری): پژوهش در ساختار و تحول ایدئولوژی، اقتصاد، و نهاد نظامی محمد مرتضایی 1 چكيده عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها بهزیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» بهانجام رسانند.
هنوز مجال بررسی و ظرفیتهای خالی در زوایای قابلتأمل این دولت بسیار است، بهطوریکه از خلال بیش از پنج قرن سیطرۀ معنوی عباسیان بر جهان اسلام و خیزش بهترین ادوار تاریخی چون عصر طلایی، شکلگیری انبوهی از جریانهای فکری و فرهنگی، و نیز تقابل با دولتهای قدرتمندی چون فاطمیان و ایوبیان پرسشهای پرشماری بهذهن میرسد که تنها بخشی از این پرسشها در حوزۀ مطالعۀ این کتاب قرار میگیرد؛ ازجمله اینکه آیا میتوان علت دوام و استمرار خلافت عباسیان و بالندگی تمدن اسلامی را در نحوۀ ساختار قدرت سیاسی آنها جستوجو کرد؟ درخلال این پرسش اساسی، برای دو پرسش دیگر نیز پاسخ فراهم خواهد آمد: نخست آنکه مؤلفههای ساختار قدرت عباسیان چیست؟ و دیگر اینکه ساختار قدرت سیاسی خلافت عباسی چه تأثیری در تمدن اسلامی نهاده است؟ منظور از ساختار قدرت در این کتاب مجموعهای از نهادها و عناصر قابلبررسی است که قوام نظام سیاسی را سامان میبخشد و، بهعنوان اجزای اصلی نظام، هرکدام بخش و کارکرد خاصی را ایفا میکند و هریک از مؤلفههای تشکیلدهندۀ آن بهتنهایی بخشی از ساختار قدرت بهشمار میآید.