Abstract:
ازجمله روایتهای داستان زندگی پیامبر اسلام (ص) که در قرآن و دیگر منابع و به نقل از راویان متعدد آورده شده، معراج آن حضرت است که در ادبیات فارسی و عربی و در منابع منظوم و منثور بسیار به آن ارجاع داده شده است. پرسش اصلی این پژوهش بررسی چگونگی روند تغییر عناصر ساختاری روایت معراج از حدیثالإسراء و المعراج ابن عباس تا معراجنامۀ ایلخانی است. اساس مطالعة حاضر در این مقاله کتاب حدیثالإسراء و المعراج ابن عباس نخستین معراجنامۀ مکتوب است که احتمالاً حدود قرن دوم هجری کتابت شده است. روایت معراج پس از ابن عباس در کتابهای تفسیری چون کتاب المعراج ابوالقاسم قشیری، تفسیر طبری، تاجالتراجم، تفسیر سورآبادی، کشفالاسرار میبدی و روضالجنان رازی آمده است. در این مقاله روند تغییر داستان معراج را در مقایسه با یکدیگر و همچنین شباهتها و تفاوتهای این آثار را بررسی میکنیم تا میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاریهای هر تفسیر از این روایت مشخص شود. در پایان مطالعه، کتاب معراجنامۀ ایلخانی، بهمنزلة تنها معراجنامۀ مستقل به زبان فارسی، بهصورت تطبیقی با سایر آثار مقایسه میشود.
One of the narratives of the life story of the Prophet (s), which is narrated in the Qur'an and other sources and quoted by numerous narrators, is his ascension, which has been referred to in Persian and Arabic literature (prose and poem) and in various sources. The main question of this research is to investigate the process of change in the structural elements of the Mi'raj narratives from Hadith al-Isra' wa’l-Mi'raj, by Ibn Abbas to Ilkhanid Book of Ascension. The basis of the study is Hadith al-Isra' wa’l-Mi'raj, by Ibn Abbas, the first written ascension, which is probably written around the 10th century AD. The narration of Mi'raj after Ibn 'Abbas is mentioned in exegetical books such as Al-Mi'raj Abu l-Qasim Al-Qashiri, Tafsir al-Tabari, Taj al-Tarajem, Tafsir-i Surabadi, Kashf al-Asrar Meybodi, and Ruz al-Janan Razi. In this paper, we examine the process of change in different narratives of the story of Mi'raj in comparison with each other, as well as study the similarities and differences of these works, in order to determine the extent of the influence these narratives or interpretations have had on each other. At the end of the study, the Ilkhanid Book of Ascension, as the only independent Mi'rajnameh in Persian, is compared comparatively with other works.
Machine summary:
مقایسۀ تطبیقی ساختار روایت معراج پیامبر (ص ) در تفاسیر و معراج نامه های فارسی از معراج نامۀ ابن عباس تا معراج نامۀ ایلخانی ناهیده کاظم زاده گنجی * ** مریم حسینی چکیده ازجمله روایت های داستان زندگی پیامبر اسلام (ص ) که در قرآن و دیگر منابع و بـه نقـل از راویان متعدد آورده شده ، معراج آن حضـرت اسـت کـه در ادبیـات فارسـی و عربـی و در منابع منظوم و منثور بسیار به آن ارجاع داده شده است .
متونی کـه در ایـن تحقیـق بـه آن هـا پرداختـه ایـم عبـارت انـد از: ١) حـدیث الاسـراء و المعراج ابن عباس ، ٢) ترجمۀ تفسیر طبـری، ٣) ترجمـۀ کتـاب المعـراج ابوالقاسـم قشـیری، ٤) تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم اسفراینی، ٥) تفسیر سورآبادی، ٦) کشـف الاسـرار و عدةالابرار رشیدالدین میبدی، ٧) روض الجنان و روح الجنان ابوالفتوح رازی و ٨) معـراج نامـۀ مستقل در این پژوهش معراجنامه ناشناس متعلق به دورة ایلخانی است که در مـتن پـژوهش از آن با نام معراجنامۀ ایلخانی یاد میکنیم .
ابوالفتوح رازی در روض الجنـان در تفسیر سورة هفدهم از قرآن کریم به شرح مفصلی از معراج پیـامبر (ص ) بـه روایـت انـس بن مالک ، ابوهریره ، عبدالله بن عباس ، عایشـه ، ام هـانی و مالـک بـن صعصـعه مـیپـردازد و خاطرنشان میکند که روایت های معراج اختلاف الفاظ و اتفاق معانی دارند و حـدیث بعضـی در حدیث بعضی داخل شده است .