Abstract:
متفکران مسلمان ایرانی در سدههای نخست هجری با برپاساختن نوعی عرفان، در جهت دریافت ادراک ایرانی از مفاهیم دینی حرکت میکردند و امام محمد غزالی از جریانسازترین این اندیشمندان است. یکی از تجربیات عارفانه که وی آن را راهی برای دریافت حقیقت برمیشمارد "سماع" است که درباره شرایط، انواع، حالات سماع کنندگان و درجات آن در کتاب احیاء علوم الدین، به تفصیل صحبت کردهاست. این تجربه خاص عارفانه، نحوهای از ادراک حقیقت است که با سیر اندیشه غربی متفاوت است. هانس گئورگ گادامر، فیلسوف معاصر نیز که با نقد سوبژکتیویسم در جهت ارایه رویکردی جدید از فلسفه باستان حرکت میکند، با بیان آنچه در فهم هنر رخ میدهد سعی میکند تا نحوه فهم و ادراک از راه هنر تاتر را شرح دهد. اگرچه مفهوم هنر به معنی امروزین در نزد فقیه مسلمان قرن ششم مطرح نبوده؛ اما هدف از این پژوهش که با توجه به رویکرد هرمنوتیکی گادامر و مقایسه توصیفی و تحلیلی این تجربیات زیباشناسانه با یکدیگر انجام شده، تلاش برای خوانشی جدید از اندیشههای یکی از برجستهترین متفکرین ایرانی در مقایسه با یک فیلسوف معاصر است؛ زیرا شناخت همواره بر اساس مقایسه و تطبیق صورت میپذیرد.
In the early centuries(A.H), Persian Muslim thinkers were proceeding(Their Philosophy) through inauguration some sort of mysticism in order to grasp an appreciation a Persian perception from religious concepts, and in that respect Imam Mohammad Al Ghazali was one of the most influential among those philosophers. One of the mystical experiences that he accounts which shall be a way in which the truth is taken is samaa,(singing and dancing) which he later talks in detail about the conditions, types, states of the listeners and its levels in his book Ahya al-Uloom al-Din. However This particular and mystical experience which to some extent is a way of perceiving truth is different and far away from the course of Western discipline;yet, Hans George Gadamer, a contemporary philosopher who critiques subjectivism in order to give presentation of a new approach to ancient philosophy, by delivering an expressivity of what will be happened when art is going to be understood tries to explain how art can be figured out through the art of theater. Though the concept of art in the modern sense has not been a problematic matter to sixth century Muslim jurists, but the purpose of this essay, which is based on Gadamer's hermeneutic account and performed in a descriptive and analytical comparison of these aesthetic experiences with each other, is to try to grasp a new reading of one of the most prominent Persian thinkers Compared to a contemporary philosopher; Because fulfillment of cognition is always based on analogy and comparison.
Machine summary:
اگرچـه مفهـوم هنـر بـه معنـي امروزيـن در نـزد فقيـه مسـلمان قـرن پنجـم و ششـم مطـرح نبـوده ؛ امـا هـدف از ايـن پژوهـش کـه بـا توجـه بـه رويکـرد هرمنوتيکـي گادامـر و مقايسـه توصيفــي و تحليلــي ايــن تجربيــات زيباشناســانه بــا يکديگــر انجــام شــده ، تــلاش بــراي خوانشــي جديــد از انديشــه هاي يکــي از برجســته ترين متفکريــن ايرانــي در مقايســه بــا يـک فيلسـوف معاصـر اسـت ؛ زيـرا شـناخت همـواره بـر اسـاس مقايسـه و تطبيـق صـورت مي پذيــرد.
ريچــارد اتينگهــاوزن ١ از نخســتين کســاني اســت کــه در تحقيق هــاي خــود و در مقالــه «زيبايــي از نظــر غزالــي » بــا الهــام از ســخنان آنانــدا کومــارا ســوامي ٢ بيــان کــرد کــه بــراي فهـم بهتـر هنـر ايرانـي ، مي توانيـم در احيـاء علوم الديـن غزالـي ، نظريـه اي ايرانـي و اسـلامي راجـع بـه زيبايـي و لـذت زيباشـناختي بيابيـم : آنانداکنتيــس کوماراســوامي چشــم اندازهاي بســياري را در مقابــل ديــدگان مــا قــرار داده ؛ يکــي از آن هـا آگاه سـاختن مـا بـه ايـن امـر اسـت کـه نظريـه يـا فلسـفه اي ايرانـي در بـاب زيبايـي وجـود دارد کــه از هــر تصديــق صـرف کمــال و والايــي فراتـر مــي رود (١٣٧٣: ٢٧).
مفهوم سماع در نظر غزالي چقدر با مفهوم بازي نزد گادامر مطابقت دارد؟ پيشينه پژوهش : اگرچــه انديشــه هاي هرکــدام از ايــن متفکريــن به طــور جداگانــه در مقاله هايــي بررســي شـده اند، بررسـي و مقايسـه دو انديشـمند از دو سـنت متفـاوت و يافتـن نقطـه مشـترک ميـان دو متفکـر، وجـه نوآورانـه تحقيـق حاضـر به شـمار مـي رود؛ بـراي مثـال ، محمدسـعيد حنايـي کاشــاني (١٣٩٣) در «رويکردهــاي هرمنوتيکــي بــه هنــر اســلامي »، بــا توجــه بــه نظــرات سيدحسـين نصـر و تيتـوس بورکهـارت ١ کـه هـر دو از فلاسـفه و متفکـران اسـلامي هسـتند، رويکردهـاي هرمنوتيکـي بـه هنـر در نخسـتين قرن هـاي اسـلامي را در آثـار عطـار و غزالـي بررسـي اجمالـي مي کنـد.