Abstract:
در رابطه با ورود مفهوم حقوق ملت در انقلاب مشروطیت و سیر تکوین آن یکی از مسائل اصلی که قابل ارزیابی است؛ کوششهای اندیشمندان و فقها در حوزه نوگرایی و شرعگرایی برای تکوین این اصل مدرن میباشد. از اینرو، سؤالی که مطرح است، اینکه نخستین سنگ بنای اصول مرتبط با حقوق ملت در ایران چگونه از سوی نوگرایان و شرعگرایان نهاده شد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از منابع و اسناد کتابخانهای بدنبال پاسخ بدین مسأله بوده است. یافتههای این تحقیق حاکی از آن است، که در بدو ورود مفهوم حقوق ملت به حقوق اساسی مشروطه نسبت میان مفاهیم مدرن و شریعت اسلامی، جدالهایی میان نوگرایان و شرعگرایان وجود داشته است. چنانچه در این دوران در رابطه با بهرهگیری و یا عدم بهرهگیری مفهوم حقوق ملت، از مبانی شریعت اسلامی مباحث قابل توجهی از سوی نوگرایان و شرعگرایان مطرح گردید. هرچند این مفهوم با آثار نوگرایان و به واسطه آشنایی آنها با مفاهیم غربی وارد نظام حقوق اساسی ایران شد؛ ولی باید اذعان داشت، که سیر تکوین و نهادینه شدن آن تا حد چشمگیری نشأت گرفته از جدالهایی است، که میان هر یک از آنها و همچنین شرعگرایان بر سر بومیسازی آن رخ داده است.
Regarding the introduction of the concept of the rights of the nation in the constitutional revolution and its evolution, one of the main issues that can be evaluated; The efforts of thinkers and jurists in the field of modernity and shariaism to develop this modern principle. Hence, the question that arises is how the first cornerstone of the principles related to the rights of the nation in Iran was laid by modernists and shariaists? The present study has sought to answer this question by descriptive-analytical method and using library resources and documents. The findings of this study indicate that at the beginning of the introduction of the concept of nation rights in the constitutional rights of modern concepts between Islamic concepts and Islamic law, there were disputes between modernists and religious people. During this period, in connection with the use or non-use of the concept of the rights of the nation, significant issues were raised by modernists and shariaists from the principles of Islamic law. However, this concept entered the Iranian constitutional system through the works of modernists and through their familiarity with Western concepts; However, it must be acknowledged that the course of its development and institutionalization has largely originated from the controversies that have taken place between each of them, as well as the canonists, over its localization.
Machine summary:
بدنبال این چنین تحوi تی سوالی که در این نوشتار به ذهن نگارندگان متبادر میگردد، اینکه از بدو ورود مفاهیم حقوقی مدرن مرتبط با احقاق حقوق ملت در عصر مشروطه چه دیدگاه هایی از سوی نوگرایان و شرع گرایان مطرح بوده است و در نهادینه شدن این مفهوم دیدگاه های مطروحه بیشتر گرایش به سمت مدرنیته داشته یا شریعت اسR می ؟ در راستای پاسخگویی به این مسأله فرضیه نگارندگان در مقاله حاضر لزوم پذیرش رویکردهای نوگرایان در بدو مشروطیت جهت تکوین مفاهیم مدرنی همچون حقوق ملت است ؛ بطوری که این پذیرش بیش از هر چیزی مرهون مناقشه هایی است ، که جهت نسبت سنجی آنها با حقوق شرع از سوی شرع گرایان رخ داده بود.
iزم به ذکر است ، شرع گرایان که در گذشته از حقوق مردم تحت حاکمیت حکومت جائر دفاع مینمودند و موضوعاتی نظیر ظلم نکردن حکومت به مردم ، حفظ مال و جان و آبروی مردم ، برخورد عادi نه با مردم از سوی حکام و امثال آن را در نظریات خود ارائه دادند؛ در عصر مشروطیت و بدو ورود مفاهیم مدرنی همچون "حقوق ملت " عRوه بر این تأکیدات ورود آحاد افراد جامعه را به عرصه های تأسیس و تشکیل نظام سیاسی را نیز مورد نظر خود قرار داده و در این رابطه به نظریه پردازی و جدال با نوگرایان پرداختند(٢٠١٩١٤٩,Moradkhani and Sadeghian).
اندیشه های میرزا یوسف خان متشارالدوله در خصوص سازگاری مفهوم حقوق ملت با شریعت اسلامی مستشارالدوله جهت بیان و تشریح نظریات نوگرایانۀ خود در رابطه با مفاهیم مدرن غربی و ورود و نهادینه نمودن آنها در نظام حقوق اساسی عصر مشروطیت ، در رساله ای تحت عنوان "یک کلمه " و از قانون اساسی فرانسه اقتباس نمود.