Abstract:
خطبه جهاد یکی از برجستهترین خطبههای نهجالبلاغه است که بیانگر مبارزه و جهاد، اهمیت و آثار آن، و نیز پیامدهایی ترک جهاد برای امتها است. مقالهٔ پیشِ رو با بررسی مختصات سبکی پر بسامد خطبهٔ جهاد در لایههای آوایی، نحوی و بلاغی، با روش توصیفی ـ تحلیلی و بررسی آماری دادهها (روش)، میکوشد تا با تکیهبر دانش سبکشناسی به بازشناسی رگهها و بنمایههای ادبیات مقاومت در این متن ماندگار بپردازد. (مسئله) نتایج پژوهش نشان میدهد که در سطح آوایی، اصوات و الفاظِ گزینششده و موسیقی برآمده از آنها، تداعیگر فحوای کلام و بنمایههای مقاومت و پایداری، همچون تحریض به مقاومت و جهاد، اعتراض توأم با هشدار نسبت به بیتوجهی و تسامح دینی، نصیحت و ارشاد و عدم ذلت پذیری، تحسر و تأسف نسبت به رخدادها و حوادث است. در سطح نحوی نیز بسامد بالای جملههای فعلیه و کوتاه و جملههای انشائی به بیان مؤلفهٔ ادبیات مقاومت همچون نفاق و دورویی، نفی تنبلی و نکوهش سستی و تنپروری و تحریک غیرت اسلامی برای دفاع و مبارزه به دشمن دلالت دارد. در سطح بلاغی نیز معانی و مضامین مقاومت همچون میهندوستی و تحریک غیرت ملی و دینی برای دفاع و مبارزه، دعوت بهغفلت ستیزی و هوشیاری از خلال تجسم تصاویر حسی برای ما تداعی میشود. (یافتهها)
The sermon of Jihad is one of the most prominent sermons of Nahj al-Balaghah, which shows the struggle and Jihad, its importance and effects and also the consequences of leaving jihad for the nations. The present article tries to study the high-frequency stylistic coordinates of the Jihad sermon in the phonetic, syntactic and rhetorical layers, by descriptive-analytical method and statistical analysis of the data (Method) relying on the knowledge of stylistics to recognize the lines and foundations of resistance literature in this enduring text. (Issue) The results of the research show that at the phonetic level, the sounds and words are selected and the resulting music evokes the content of the words and the themes of resistance and stability, like incitement to resistance and Jihad, protest accompanied by warnings about religious indifference and tolerance, advice and guidance and lack of humiliation, regret and regret over events and happenings. At the syntactic level, the high frequency of current and short sentences, prepositions and delays and compositional sentences indicate the expression of the literature of resistance such as hypocrisy and hypocrisy, denial of laziness and condemnation of weakness and selfishness and stimulation of Islamic zeal to defend and fight the enemy. At the rhetorical level, the meanings and themes of resistance such as patriotism and the stimulation of national and religious zeal for defense and struggle, the invitation to anti-negligence and vigilance are conveyed to us through the visualization of sensory images. (Results)
Machine summary:
پیشینه پژوهش پژوهش هــای پراکنده ای درزمینه ء ادبیات پایداری و سبک شناســی در نهج البلاغه صورت گرفته است ، به گونه ای که هر یک از آنها به جنبه ء خاصی از این کتاب ارزشمند اختصاص دارد: ۱ ـ مقاله «بررسی سبک شناختی فرمان حکومتی امام علی (ع) به مالک اشتر»، نوشته محمد خاقانی و زهرا قاســمی که در سال ۱۳۸۹ در فصلنامه علمی و پژوهشی کتاب قیم دانشگاه یزد به چاپ رســیده است ؛ در این مقاله ، نویسنده به بررسی سبک شناختی نامه ء امام (ع) به مالک اشتر براساس شیوءه «سیروس شمیسا» در کتاب کلیات سبک شناسی ـ تحلیل متن در سه سطح ادبی ، زبانی ، فکری ـ پرداخته است .
» (رافعی ، ۱۹۹۷: ۱۶۹)، لذا در این بخش به سبک شناســی آوایی خطبه جهاد پرداخته و از طریق شناسایی بسامد برجسته ء مؤثر توازنهای آوایی ، در سطح واج و واژگان و همچنین صنایع بدیع لفظی همچون ســجع و جناس، پیوند نهان الفاظ با معانی و به خصوص بن مایه های فکری مرتبط با ادبیات مقاومت را آشکار می سازیم .
حلوم الأطفال وعقول ربات الحجال » (ای نامردان مردنما، دارندگان رؤیاهای کودکانه ، و عقل هایی به اندازه عقل زنان) (همان) اگرچه تکرار مکانیکی واژءه «رجال» در آهنگین کردن این عبارت مؤثر است ، اما توازن آوایی میــان جفت واژه های «رجــال و حجال» به دلیل بهره منــدی آن دو از همگونی ناقص و همچنین به واســطه ء تضاد نســبی معنای آن دو، بازخورد شــگرفی در جان و روان مخاطب ایجاد می کند و اوج کراهــت و ناراحتی امام (ع) از کردار کوفیان را به تصویر می کشــد.