Abstract:
پژوهش حاضر بهمنظور بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای فرزندپروری اسلامی بر بهبود کیفیت رابطه مادر - کودک، بهزیستی روانشناختی و خودکارآمدی والدگری مادران دارای کودکان دبستانی انجام شد. این پژوهش از نوع نیمهآزمایشی با گروه کنترل و با طرح پیشآزمون - پسآزمون بود. 90 نفرمادر، بهصورت بهصورت مجازی و در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 45 نفره کنترل و آزمایش جایگزین شدند؛ باتوجهبه ریزش آزمودنیها مطالعه با 30 نفر در گروه گواه و 30 نفر در گروه آزمایش پایان یافت. ابزار پژوهش شامل پرسشنامههای رابطه والد - کودک پیانتا (1994)، بهزیستی روانشناختی ریف فرم کوتاه (2002) و خودکارآمدی والدگری دومکا و همکاران (1996) بود. یافتههای بهدستآمده از طریق تحلیل کوواریانس یک و چند متغییره و با استفاده از نرمافزار spss نشان داد که برنامه فرزندپروری اسلامی در کلیه زیرمقیاسهای پرسشنامه رابطه والد - کودک (وابستگی، تعارض و رابطه مثبت کلی) بهغیراز حوزه نزدیکی و در کلیه زیرمقیاسهای بهزیستی روانشناختی (استقلال، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی و پذیرش خود) بهغیراز حوزه تسلط بر محیط دارای تأثیر مثبت معنادار بود (p<0/001). هم چنین در حوزه خودکارآمدی والدگری تأثیر مثبت معنادار مشاهده شد (p<0/001). باتوجهبه یافتههای پژوهش میتوان گفت که آموزش فرزندپروری اسلامی بر بهبود کیفیت رابطه مادر و کودک دبستانی و افزایش سطح بهزیستی روانشناختی و خودکارآمدی والدگری مادران تأثیر مثبت معنادار داشته و لذا میتوان از مداخله فرزندپروری با رویکرد اسلامی برای بهبود کیفیت ارتباطی مادران با فرزندان و ارتقای سطح بهزیستی روانشناختی و خودکارآمدی والدگری مادران استفاده نمود.
Objective: The aim of this study to investigate effectiveness of the Islamic parenting skills approach on improving the quality of mother-child relationship and mental health of mothers who have Primary school children. method: This was an applied quasi-experimental research with pre-test and post-test. The Intended sample was selected by the availability sampling among the mothers. These 90 subjects were randomly assigned to two groups of 45 controls and experiments. Due to the drop in subjects, the study ended with 30 people in the control group and 30 people in the experimental group. Research tools consisted of the Child-Parent Relationship Scale (Pianta, 1994), Psychological Well-Being Questionnaire (Riff's, 2002) and Parenting Self-Agency Measure (Dumka et. al, 1996) Results: Covariance analysis was applied for data analysis. The results of the study indicated that Islamic parenting program had a significant positive effect (p≤0.001), in all subscales of the parent-child relationship questionnaire (dependency, conflict and overall positive relationship) except for the proximity subscale also in all subscales of psychological well-being (independence, personal growth, positive communication with others, purposefulness and self-acceptance) except for dominating the environment and this program significantly increased parental self-efficacy (p≤0.001). Conclusion: Thus, the main research question that was the effectiveness of the Islamic parenting program on improving the quality of the mother and primary school child relationship and improving the levels of maternal mental health and parental self-efficacy, was confirmed. it is suggested applying this intervention attempt to help mothers to improve their quality of communication, psychological well-being and parental self-efficacy with their primary school children.
Machine summary:
امروزه، باوجود دسترسی به منابع اسلامی متعدد دربارۀ تربیتکردن فرزندان، پژوهشی درحوزۀ سنجش اینگونه برنامهها و آموزشدهی والدین با رویکرد دینی و معنوی با درنظرگیری متغیرهای روانشناختی و رواندرمانی بهعنوان شاخص اثرگذاری صورت نگرفته است و بهرغم انجامشدن جستوجوهای مکرر دربارۀ تأثیر برنامۀ فرزندپروری اسلامی بر مؤلفههای روانشناختی، تحقیقی وجود ندارد که بتوان آن را بهعنوان پیشینۀ پژوهش در این زمینه معرفی کرد؛ اما پژوهشهایی مرتبط با این موضوع صورت گرفتهاند که ازجمله آنها موارد زیر را میتوان نام برد: سیتی فاطیما، حیاتی، حمیدین و آنایتا 4 (2014) در مطالعهای برنامۀ فرزندپروری نبوی 5 را مطابق اصول و معیارهای اسلامی، سفارشهای حضرت محمد (ص) و شیوۀ اهل تسنن برای تربیت Ryff Achour, Grine, MohdNor, Zulkifli and Yusof Hiner AG, Hayati, Hamidin and Anita Prophetic Parenting Program فرزندان طراحی کردند؛ اما تلاش آنان در مرحلۀ تحقیقاتی باقی ماند و تأثیرهای آن بر والدین و کودکان ارزیابی نشد؛ همچنین مؤسسهای در انگلستان، برنامهای شامل پنج رکن اصلی برای فرزندپروری را طبق اصول روانشناسی و منابع اسلامی طراحی کرد که تامسون، حسین، روچی-ناگی و بتروورث 1 (2018) در یک طرح پژوهشی، آن را سنجیدند و بهبود رفتار کودکان در تمام حوزهها، کاهشیافتن عملکرد تربیتی ضعیف والدین، و کمشدن اضطراب و افسردگی و استرس والدین را مشاهده کردند.
یکی از دیگر جنبههای اهمیت این پژوهش، توجه به بُعد دینی و معنویتگرایی انسانها، و آموزشدادن اصول تربیتی Coatsworth, Duncan, Greenberg and Nix Armstrong, Eggins, Reid, Harnett and Dawe با پسزمینۀ معنوی و مذهبی به مادران است که سبب تأمینشدن و بهبودیافتن سلامت روانی افراد میشود؛ زیرا معنویت، یکی از ابعاد اصلی بهزیستی در تمام جهان معرفی شده است (وحیدی و جعفری هرندی، 1396).