Abstract:
ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﭘﺮ ارزش ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ از اﯾـﺎم ﻗـﺪﯾﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎزه ﻣﻌﻤﺎری در ﺑﯿﻦ راهﻫﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـ ﯽﺷـﺪﻧﺪ و اﻫﻤﯿـﺖ آن ﻫـﺎ از ﻧﻈـﺮ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی، ﻧﻈﺎﻣﯽ، ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺗﺒﺎدل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و... ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ اﻧﮑـﺎر اﺳـﺖ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎ ﻫﻤﻮاره از دﯾﺪ ﺣﮑﺎم، ﺗﺠﺎر و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ارزش ﺗﻠﻘﯽ ﻣـ ﯽﺷـﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎی ﻣﻬﻢ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎی آﻫﻮان واﻗﻊ در اﺳـﺘﺎن ﺳـﻤﻨﺎن؛ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪه از دوره ﭘﯿﺶ از ﺻﻔﻮی و دوره ﺻﻔﻮﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺎده ﺗﺠﺎری اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﺎدة ﺧﺮاﺳﺎن- ﺑﻐـﺪاد از اﻫﻤﯿـﺖ وﯾـﮋه ای ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﺘﻮن ﺗﺎرﯾﺨﯽ، اﺷﺎرهﻫـ ﺎی ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ آﻫـﻮان و ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎی آن ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. در اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای- ﻣﯿﺪاﻧﯽ، ﺿـﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﮐﺎرواﻧﺴـﺮا ﺑﻪ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﻮﯾﺎﻓﺘﻪ در ﺧﺼﻮص ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﮔﺬﺷﺘﮥ اﯾـﻦ ﺑﻨﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ، ﺗﺎ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻨﺎ ﻧﯿﺰ روﺷﻦ ﺷﻮد. ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ در اﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﺘﻨﺪی از وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا و ﺻﺎﺣﺒﺎن آن و ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ، اﺟﺎره و اداره آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
Machine summary:
بررسي اسناد تاريخي مربوط به کاروانسراي آهوان بر اساس تاريخ ذکر شده در اسناد: بازخواني سند شماره ١، به تاريخ هفتم جمادي الاولي ١٢٧٧ هجري قمري: / ١ مفاد اين کلمات شـرعيه الـدلالات اسـت کـه در ضـمن عقـد خـارج ملتـزم شـد عاليشان عزت نشان خيرالحاج فخرالاقران عمدة التجار/ ٢ حاج علينقي تـاجر کاشـاني کـه متصرف ننمايد در خان منـزل آهـوان راه خراسـان در صـورتي کـه حقـي از بـراي حـاج مشاراليه باشد/ ٣ از براي عالي جنابان مقـدس القابـان سـلاله السـادات آقـا ميـرزا هـادي و جالينوس النهان آقا ميرزا رضي ولدان مرحوم مرحمت پنـاه آقـا مـرزا حسـين مشـهور بـه آقاحسين / ٤ بوده باشـد و همچنـين در ضـمن همـين عقـد خـارج و لازم عـالي جنابـان مرقومان ملتزم شدند که مادامي که خان مرقـوم / ٥ در تصـرف ايشـان مـي باشـد، آدمـي بگيرند و مزد بدهند که کود خان مرقوم را در ماهي يک دفعـه اخـراج نمايـد/ ٦ و جمـع حجرات و سکوهاي طويله ها را جاروب نمايد و عالي جنابان در هـر سـالي ده تومـان وجـه پناباد ١٣ نخودي، عددي/ ٧ پانصد دينار رواج اخراجات تعمير خان مرقوم نمايند.
بازخواني سند شماره ٤، به تاريخ اول شعبان المعظم ١٣١١ هجري قمري: / ١ هو (٣) [مهر]: (ضياءالدوله )(٤) / ٢ چون رباط شاه عباسي واقعه در آهوان سابقا سپردة عالي جنابان سـيادت انتباهـان ، وکيل الرعايا و آقا سيد مرتضي و ميرزا حسن بوده و آذوقۀ/ ٣ لازمۀ مترددين را در آن جـا فراهم ميآوردند که احدي در عسـرت نباشـد، در هـذه السـنه بـه واسـطۀ گرانـي ارزاق ، دوماهي از تصرف آنها خارج و ترتيبي در نظم / ٤ آنجا داده شد، چون سال هاي سال اين رباط در تصرف و ضـبط آنهـا بـوده و بـراي مزيـد دعـاگويي وجود مسعود مبارک منزل اقدس همايون شاهنشاهي و خانه زاد، صلاح نديد/ ٥ که قطـع طريق معاش مشاراليهم بنمايد.