Abstract:
نتایج حاصل از تجزیهوتحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رودخانهها این است که عواملی مانند کمبود آب و توسعه اقتصادی میتوانند طیف متنوعی از منازعه یا همکاری ایجاد کنند. ازاینرو هدف پژوهش شناسایی متغیرها و شاخصهای مؤثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و ترکمنستان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق در وهله اول با استفاده ازنظر خبرگان و کارشناسان جغرافیای سیاسی و تکنیک دلفی، تعداد 15 عامل بهعنوان شاخصهای اساسی مؤثر بر مناسبات ایران و ترکمنستان در آینده تبیین گردید. در گام دوم از روش دیمتل بهمنظور تجزیهوتحلیل و رتبهبندی عوامل علّی و معلولی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که عوامل: آب آشامیدنی با امتیاز (53/1)، ایجاد اشتغال با امتیاز (45/1)، آب برای کشاورزی با امتیاز (17/1)، ژئومورفولوژی حوضه آبریز اترک با امتیاز (55/0)، تعارض منافع راهبردی دو کشور با امتیاز (47/0)، موقعیت ژئوپلیتیک ایران با امتیاز (34/0)، امنیت منابع آب با امتیاز (15/0) و موقعیت جغرافیایی ترکمنستان با امتیاز (04/0)، در دسته شاخصهای علّی قرارگرفتهاند و بهطورقطع از عوامل تأثیرگذار در مناسبات هیدروپلیتیکی ایران و ترکمنستان هستند. همچنین نقش قدرتهای جهانی در مناسبات هیدروپلیتیک با امتیاز (01/0-)، ضعف فناوری استفاده از آب با امتیاز (08/0-)، نفوذ کشورها در تهیه قوانین مربوط به آب با امتیاز (45/0-)، امنیت قضایی با امتیاز (46/0-)، تأثیر بحران آب منطقهای ایران بر امنیت ملی با امتیاز (71/0-)، امنیت و انتقال انرژی با امتیاز (13/1-) و ضعف سیاستهای هیدروپلیتیکی ایران با امتیاز (5/1-) در دسته شاخصهای معلول قرارگرفتهاند که بهطورقطع از چالشهای تأثیرپذیر هستند.
One of the problems in analyzing hydro-political relations in the river system is that the same factors, such as water scarcity and economic development, can create a wide range of conflicts or partnerships. Therefore, the aim of this study was to identify the variables and indices of effective hydro-political relations between Iran and Turkmenistan. The research method is descriptive-analytic. In this study, in the first place, using the views of experts and experts in political geography and Delphi technique, 15 factors were identified as essential indicators affecting the relations between Iran and Turkmenistan in the future. In the second step, Dimetal method was used to analyze and rank the causes, causality and disability. The results of the research show that factors: drinking water with a score of 1.53, employment with a score of 1.45, water for Agriculture with a score of 1.17, geothermal atrak of Atrak (0.55), conflict of strategic interests of both countries (0.47), geopolitical position of Iran with score (0.34), safety of water resources with a score of 0.15 ) And Turkmenistan's geographic location with a score of (0.04) is in the category of causal indicators and is definitely one of the factors affecting the hydro-political relations between Iran and Turkmenistan. The role of global powers in hydro-political relations with the nation (-0.01), the weakness of water use technology with a score of (-0.08), the influence of countries in providing water-related rules (-45%), judicial security with a score of -0.46, The impact of Iran's regional water crisis on national security with a score of (-0.71), security and energy transfer with a score of 1.13 and weakness of Iran's hydro-politic policies with a score of 1.15 in the category of disabled indicators Which are definitely one of the most challenging challenges.
Machine summary:
نتايج پژوهش نشان ميدهد که عوامل : آب آشاميدني با امتياز (١/٥٣)، ايجاد اشتغال با امتياز (١/٤٥)، آب براي کشاورزي با امتياز (١/١٧)، ژئومورفولوژي حوضـه آبريـز اتـرک بـا امتيـاز (٠/٥٥)، تعارض منافع راهبردي دو کشور با امتياز (٠/٤٧)، موقعيت ژئوپليتيک ايران با امتياز (٠/٣٤)، امنيت منابع آب با امتياز (٠/١٥) و موقعيت جغرافيايي ترکمنستان با امتياز (٠/٠٤)، در دسته شاخص هاي علّي قرارگرفته اند و به طورقطع از عوامـل تأثيرگـذار در مناسـبات هيـدروپليتيکي ايـران و ترکمنسـتان هسـتند.
سؤال پژوهش حاضر بـه ايـن شـرح اسـت : متغيرهـا و مؤلفـه هـاي تأثيرگذار در روابط هيدروپليتيک جمهوري اسلامي ايران و کشور ترکمنستان کدام اند؟ جدول ٢: شاخص ها و معيارها شماره علامت اختصاري عنوان 1 S1 امنيت منابع آب 2 S2 موقعيت جغرافيايي ترکمنستان 3 S3 موقعيت ژئوپليتيک ايران 4 S4 تعارض منافع راهبردي دو کشور 5 S5 نقش قدرت هاي جهاني در مناسبات هيدروپليتيک 6 S6 نفوذ کشورها در تهيه قوانين مربوط به آب 7 S7 امنيت و انتقال انرژي 8 S8 ضعف سياست هاي هيدروپليتيکي ايران 9 S9 تأثير بحران آب منطقه اي ايران بر امنيت ملي 10 S10 ژئومورفولوژي حوضه آبريز اترک 11 S11 آب براي کشاورزي 12 S12 ضعف فناوري استفاده از آب 13 S13 امنيت غذايي 14 S14 آب آشاميدني 15 S15 ايجاد اشتغال مرحله بعدي ميزان اهميت شاخص هـا (Di+Ri) و رابطـه بـين معيارهـا (Di−Ri) مشـخص ميگردد.
نتيجه گيري و پيشنهاد الف - نتيجه گيري : در اين پژوهش به شناسايي و بررسي مناسبات هيدروپليتيک بين دو کشور جمهوري اسلامي ايـران و ترکمنستان با توجه به رودخانه اترک پرداخته شده است .