Abstract:
محدودیت نزولات جوی و منابع آب در ایران موجب گردیده که از دیرباز موضوع آب اهمیت ویژهای یابد. رشته کوههای البرز وزاگرس درشمال و غرب، فلات مرکزی ایران را از بارشها وتوزیع مناسب آن محروم نموده است؛. به عبارت دیگر بخشی از نواحی ایران (غرب)از بارندگی بیشتر و وجود رودخانههای دائمی بهرهمند است و بخش دیگر(فلات مرکزی) تنها متکی به منابع آبهای زیرزمینی (قنات) می باشند. بدیهی است به هر نسبت که محدودیت آب در منطقه بیشتر باشد به همان نسبت موضوع مدیریت آب اهمیت بیشتری مییابد. لذا در این راستا سوالاتی بدین شرح مطرح میگردند که آیاکنترل حکومتها بر منابع آب در همه نقاط ایران اعم از حوزه رودخانهای و قناتی به صورت یکسان بوده و یا متناسب با میزان آب در اختیار و شیوهی بهرهبرداری از آنان تغییر نموده است؟چنانچه تفاوتی بین این دو شیوه وجود دارد، آن تفاوتها کدامند؟ دولتهای وقت تا چه حد نسبت به مدیریت منابع آب در مناطق مختلف کشور کنترل و نظارت داشتهاند؟ این پژوهش به شیوه توصیفی -تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است ونتایج حاصل نشان می دهد که در حوزههای رودخانهای، منابع آب تحت کنترل دولت بوده، حال آن که در حوزههایی که متکی به استفاده از آبهای زیرزمینی بودهاند، مدیریت آب توسط مالکان و بخش غیر دولتی انجام می شده است. هرچه میزان آب در اختیار محدودتر بوده، مازاد تولید کمتر و میزان درآمدهای حاصل از آن نیز کمتر بوده است؛ این امر موجب گردیده، دولتهای وقت توجه کمتری به این نواحی داشته وبر حوزههای رودخانهای متمرکز گردیدهاند.
Due to scarcity of rainwater and water resources, water-related issues have been of great importance in Iran. Alborz and Zagros mountain chains, respectively in the north and the west of Iran, have prevented the central plateau to receive appropriate amounts of rainfall; in other words some regions benefit from higher precipitation amounts and thus permanent rivers, other regions rely solely on groundwater resources. Obviously, the more limited the water resources, the more significant the water management becomes.Therefore, to this end the following questions were posed: Did the governments equally control water recourses in different regions, whether river-based or qanat-based? Or is there a difference in water management, based on the amount of accessible water resources? In case there is a significant difference in water management methods in different regions, what are those differences? How much control and supervision did the governments of the time, have over water resources management in different regions?This study is a qualitative-analytical one. To conduct this study library data and references were used.The results show that in river-based regions, water was controlled and supervised by the government. However, in regions where qanats were used, the water management system was handled by the qanat owners and the private sectors. Generally, the fewer the amount of accessible water is, the fewer the excess of agricultural production is. As a result, the income gained from those water resource were very low. Due to this, less attention was paid to such regions by the governments, and therefore, the governments were more focused on river-based regions as they could bring more income.
Machine summary:
لذا در این راستا سوالاتی بدین شرح مطرح میگردند: - آیاکنترل حکومت ها بر منابع آب در همه نقاط ایران اعم از حوزه رودخانه ای و قنـاتی به صورت یک سان بوده و یا متناسب با میزان آب در اختیار و شیوه ی بهـره بـرداری از آنـان تغییر نموده است ؟چنانچه تفاوتی بین این دو شیوه وجود دارد، آن تفاوتها کدامند؟ - دولت های وقت تا چه حد نسبت به مـدیریت منـابع آب در منـاطق مختلـف کشـور کنترل و نظارت داشته اند؟ این پژوهش بـه شـیوه توصـیفی -تحلیلـی و بـا اسـتفاده از منـابع کتابخانـه ای انجـام شده اسـت و نتـایج حاصـل نشـان مـی دهـد کـه در حـوزه هـای رودخانـه ای، منـابع آب * استادیار گروه تاریخ ، دانشگاه یزد، یزد، ایران ، zohre.
٣. ١ سوالات و فرضیه در این راستا دو پرسش مطرح میگردد: کنترل حکومت ها بر منابع آب در همه نقـاط ایـران اعـم از حـوزه رودخانـه ای و قنـاتی به صورت یکسان بوده و یا متناسب با میـزان آب هـا و شـیوه ی بهـره بـرداری از آنـان تغییـر نموده است ؟ چنانچه تفاوتی بین این دو شیوه وجود دارد، آن تفاوتهـا کدامنـد؟ دولـت هـای وقت تا چه حد نسبت به تقسیم آب در مناطق مختلف کشور کنترل و نظارت داشته اند؟ در این پـژوهش سـعی بـر آن اسـت رونـد نظـام مـدیریت توزیـع آب در حـوزه هـای رودخانه ای و حوزه های قنـاتی مـورد بررسـی و نقـش دولـت و حکومـت در ایـن امـر در هر حوزه مورد ارزیابی قرار گیرد.