Abstract:
با ارتقاء روابط دیپلماتیک بین دو دولت ایران وعثمانی در قرن نوزدهم،میزان حضور ایرانیان هم در شهرهای مقدس عراق توسعه پیدا کرد.شرایط نابسامان سیاسی و اقتصادی ایران،جستجوی شغل و درآمد بهتر و گرایشات مذهبی مواردی بود، که در مهاجرت برخی از ایرانیان به عتبات عالیات تاثیر داشت.دولت عثمانی نسبت به حضور ایرانیان در عراق،نگرش مثبتی نداشت.سعی داشت با اعمال برخی قوانین سیاسی واجتماعی،نفوذ ایرنیا ن در عراق را با محدودیت مواجه سازد. قانون ممنوعیت ازدواج ایرانیان با زنان عثمانی و خدمت سربازی اجباری برای متولدین ایرانی از زنان عثمانی در راستای این اهداف صورت گرفت. سرپیچی اتباع ایرانی در پذیرش این قوانین وسخت گیری ماموران عثمانی در اجرای آن ،از مواردی بود که وضعیت اتباع ایرانی مقیم عتبات عالیات را در قرن نوزدهم با دشواریهایی روبرو کرد.رسیدگی به این مسائل،دیپلماسی پیچیده ای را در روابط ایران و عثمانی ایجاد کرد.در این پژوهش تلاش شده به روش تحلیلی با واکاوی اسناد و منابع موجود در بایگانیهای دوکشور ایران و عثمانی به این سوالات پاسخ داد: 1.رویکرد دولت عثمانی در اجرای قوانین اجتماعی درشهرهای مقدس عراق چه بود؟2.چرا ماموران عثمانی در اجرای این قوانین بر اتباع ایرانی تاکید داشتند؟یافته های پژوهش بیانگر آن است که دیدگاه دولت عثمانی درعراق با تصور براینکه دولت ایران در پشت صحنه فعالیت های سیاسی ،مذهبی شیعیان در عراق قرار دارد.وعدم نظارت بر فعالیت های ایرانیان درعراق باعث قدرتمندتر شدن ملیت ایرانی در عراق و تهدید هویت عثمانی در این بخش از قلمرو تحت حاکمیت خود خواهد شد،هیچگاه نظر مساعدی به حضور ایرانیان در شهرهای مقدس عراق نداشتند.اعمال قوانین اجتماعی و حقوقی در میان اتباع ایرانی درراستای این نوع نگرش تقویت میشد.
With the development of diplomatic relations between the two governments of Iran and the Ottoman Empire in the nineteenth century, the presence of Iranians in the holy cities of Iraq also expanded. The Ottoman government did not have a positive attitude towards the presence of Iranians in Iraq. It tried to limit the conditions for the presence of Iranian citizens in Iraq by enforcing some political and social. Law on the Acceptance of Ottoman Citizenship, Prohibition of Iranians Marrying Ottoman Women, and Compulsory Military Service for Iranian-born WomenWere among these goals.The reluctance of Iranian citizens to accept such laws imposed by the Ottoman government, on the one hand, and the strictness of Ottoman officials in enforcing them, on the other, were among the issues that made the situation of Iranian citizens living in Atbat in the nineteenth century difficult. In this research, a descriptive, analytical method based on documents in the archives of the two countries answered the question:1. What was the Ottoman government's approach to enforcing social laws in Iraq? Ottoman government in Iraq thought that the Iranian government was behind the scenes of Shiite political and religious activities in Iraq.There are Shiite political and religious groups in Iraq and the lack of monitoring of Iranian activities there will make the Iranian nation stronger and threaten the Ottoman identity in this part of the territory under their rule. They never had a favorable opinion of the presence of Iranians in the holy cities of Iraq.
Machine summary:
در این پژوهش تلاش شـده بـه روش تحلیلـی بـا واکـاوی اسناد و منابع موجود در بایگانیهای دوکشـور ایـران و عثمـانی بـه ایـن سـوالات پاسـخ داد: رویکرد دولت عثمانی در اجـرای قـوانین اجتمـاعی درشـهرهای مقـدس عـراق چـه بـود؟ چرا ماموران عثمانی در اجرای این قوانین بر اتباع ایرانی تاکید داشتند؟یافته هـای پـژوهش بیان گر آن است کـه دیـدگاه دولـت عثمـانی درعـراق بـا تصـور براینکـه دولـت ایـران در * استادیار گروه تاریخ ، دانشگاه پیام نور، تهران ، ایران ، sry_shahsavari@yahoo.
با تحلیل های صورت گرفتـه بـر محتـواو مضـمون اسـناد و منـابع برجای مانده در آرشیو بایگانیهای دو دولت ایران وعثمانی می توان به این نتیجه رسید، کـه بافت نـاهمگون ترکیـب جمعیتـی عـراق از دوجنبـه مـذهبی و قـومیتی وسـوء مـدیریت و رفتارهای غیر عادلانه نماینـدگان عثمـانی در اجـرای قـوانین اعمـال شـده از سـوی دربـار استانبول ، موجب شده که دولت عثمانی در پیشـبرد اهـداف خـود دررابطـه بـا اتبـاع ایرانـی ساکن در شهرهای مقدس توفیق لازم را بدست نیاورد.
پژوهش حاضر با امعان نظر تحقیقات پیشـین ،در تـلاش اسـت درراسـتای تکمیـل آثـار نویسندگان گذشته ،فراتر از موضوع مسـائل دو دولـت ایـران وعثمـانی درشـهرهای مقـدس عراق ، با ورود به جزئیات مشکلات اتبـاع ایرانـی مقـیم در عتبـات عالیـات پـس از اجـرای قوانین اجتماعی عثمانی در شهرهای مقدس عراق ،چون ممنوعیـت ازدواج زنـان عثمـانی بـا اتباع ایرانی و مکلف نمودن متولدین ذکور حاصل از این قبیل ازدواج ها به خدمت سـربازی را مورد تحلیل وبررسی قرار دهد.