Abstract:
نوشتار پیش رو ساخت امری و صیغگان آن را در زبان فارسی بررسی کرده است. بدین منظور ابتدا ساخت امری متعارف و سپس ساختهای غیر متعارف در این زبان توصیف شده است. نتایج نشان میدهد که فارسی دو ساخت امری کمینه و بیشینه دارد. ساخت کمینة متعارف پیرامون فاعل دومشخص مفرد و ساخت بیشینه نامتعارف پیرامون فاعلهای غیر دومشخص مفرد شکل میگیرد که به لحاظ صوری با ساخت کمینه ناهمگون هستند؛ ولی در توزیع تکمیلی با آن قرار دارند. افزون بر این دو ساخت، چهار ساخت تحلیلی نیز وجود دارد که بهطور عمده بر افعال حرکتیِ دستوریشده متّکی بوده و در برخی از بافتها در ترکیب با فعل اصلی معنای ثانویة رهنمودی را بهمثابة راهبرد (و نه ساخت) امری القا میکنند. معنا و نقش اولیۀ این ساختها عمدتاً ترغیبی و تهییجی است و برخلاف ساختهای امری نامتعارف در توزیع تکمیلی با فاعل دومشخص مفرد نیستند. دیگر راهبردهایی که در زبان فارسی برای بیان امر بهکار میروند، عبارتاند از ساخت وجهی، جملات خبری و پرسشی.
The present study aims at investigating the imperative construction and its paradigm in Persian. To this aim, the canonical imperative construction in Persian will be explained first, and the non-canonical ones will be studied thereafter. The results show that Persian has two imperative constructions, namely minimal and maximal. The minimal construction is specified for the second-person singular subjects, and the maximal one is applied for non-second-person-singular subjects, which are formally heterogeneous with minimal construction, but which are in complementary distribution with it. In addition to these two constructions, it is argued that there are four analytical constructions that are mainly based on grammaticalized motion verbs and that are combined with the main verb to convey directive meanings as their secondary function in certain contexts and as an imperative strategy (not construction). The primary meaning and function of these constructions refer to hortative or optative meanings. These constructions, as opposed to non-canonical constructions, are not in complementary distribution with the second person singular subjects. Apart from these constructions, there are some other imperative strategies such as modal, declarative, and interrogative constructions.
Machine summary:
همان گونه که در مثـال هـای (١٧) و (١٨) مشـاهده می شود بـرای امری دوم شخص مفرد و سوم شخص جمع از روشی یکسان استفاده شده است (آیخنوالد ٢٠١٠: ٥٠): (17) var-j(al) wait-imp-2sg منتظر بمان (18) var-j-anak wait-imp-3pl [بگذار] منتظر بمانند امّا در انگلیسی، برای بیان امر برای اشخاص غیر دوم شخص از صورت های بسیار متفـاوت بـا امـری دوم شخص ، مثلاً برای بیان امر اول شخص یا سوم شخص از ساخت let استفاده می شود (مثال ١٩ و ٢٠).
شرط نخست ، این است که معنـای اولیـه و اصـلی ساخت مربوطه معنای رهنمودی باشد؛ امّـا شـرط دوم آن اسـت کـه سـاخت امـری مربوطـه در توزیـع تکمیلی با ساخت امری متعارف باشد؛ برای مثال ساخت let در انگلیسـی بـرای تمـام اشـخاص غیـر از دوم شخص قابل اعمال است ؛ بنابراین میتوان آن را ساخت امری غیر متعارف نامید.
گسترش ویژگیهای صوری از دوم شخص به دیگر اشخاص میتواند غیر متقـارن نیـز باشـد؛ بـرای مثال ممکن است ساخت امری برای دوم شـخص و سـوم شـخص مشـترک بـوده و سـایر صـیغه هـا بـا صورت های دیگری بیان شود.
درواقـع فعل امر برای فاعل دوم شخص مفرد افزون بر پیشوند التزامی «ب١» دارای علائم مطابقـۀ خـاصّ خـود نیـز هست که با برابرنهادهای خبری و پرسشی آن بسیار متفاوت است ؛ بنابراین دو مشخصّه (پیشوند التزامـی و علائم مطابقه ) نشان گر این هستند که ساخت امـری متعـارف و هسـته ای بـرای دوم شـخص مفـرد در فارسی وجود دارد.
A Typological Analysis of Imperative Construction in Persian.
Description and Analysis of the Imperative Construction in Persian: A Cognitive Approach.
Representation of Types of Imperative Mood in Persian Language:Cognitive Approach.
A Cognitive Linguistic Analysis of the English Imperative.