Abstract:
ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ و اﻣﺎم ﻓﺨﺮ رازی درﺑﺎره ﻧﺴﺦ آﯾﺎت ﻗﺮآن دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک و ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﯾﺸﺎن در ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻧﺴﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و ﺷﺮوط ﻧﺴﺦ از ﻧﻈﺮ اﯾﻦ دو ﻣﺘﻔﮑﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ و اﻣﺎم ﻓﺨﺮ رازی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺧﻮﯾﺶ در وﻗﻮع ﻧﺴﺦ در ﺳﻪ آﯾﻪ ﻗﺮآن اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ، در ﯾﮏ آﯾﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﺴﺦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺨﺮ رازی ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻧﺴﺦ از ﺳﻮی ﻋﻠﻤﺎ ﺧﻮد ﺳﮑﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ. در ﯾﮏ آﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻧﺴﺦ ﺷﺪه ﻓﺨﺮ رازی ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ وﻗﻮع ﻧﺴﺦ را رد ﮐﺮده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ در ﺻﺪد آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻧﺴﺦ از ﻣﻨﻈﺮ اﯾﻦ دو ﻣﺘﻔﮑﺮ، دﯾﺪﮔﺎه اﯾﺸﺎن را درﺑﺎره آﯾﺎت ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ.
Machine summary:
نسخ از دیدگاه دو متفکر بزرگ اسلامی یعنی فخر رازی و علامه طباطبایی نیز در پژوهشهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
هر چند مقالهای دیگر نزدیک به این موضوع با عنوان « سیر تطورات تاریخی نسخ با تکیه برمطالعه موردی نسخ از منظر فخررازی و علامه طباطبایی» از مولف به رشته نگارش درآمده که برخی از مبانی موضوع این پژوهش را میتوان در آن یافت و در این پژوهش نیز از آن استفاده شده است اما همانطور که اشاره شد بیان درباره مصادیق نسخ آیات قرآن از دیدگاه این دو متفکر پژوهش مستقلی صورت نگرفته است.
(فخر رازی: 1420، ج5، ص104؛ حمدان اللوح، بی تا، ص 116) بنابراین، آیه مصداق نسخ سنت به وسیله آیۀ قرآن میباشد و فخررازی آن را از مصادیق نسخ بدل به خفیفتر از خود میشمارد.
» (همان) بنابراین بر خلاف نظر علامه که معتقد بود این آیه از مصادیق نسخ در قرآن است، فخر رازی نسخ آن را نمیپذیرد.
علامه طبابایی آیه عفو و بخشش را نیز منسوخ میداند در حالی که امام فخر رازی تنها نظر علما را بیان میکند، بدون آن که به رد یا اثبات آن بپردازد یعنی درباره آن سکوت کرده و نظر نداده است مگر این که گفته شود سکوت او دلالت بر تایید دارد و در هر صورت از اظهار نظر صریح پرهیز کرده است.
در مورد آیۀ توارث از طریق ایمان نیز که علامه طبابایی قائل به نسخ آن شده است امام فخر رازی تصریح میکند که در آن نسخ صورت نگرفته است.