Abstract:
شخصیتهای دینی مخصوصاً پیامبران الهی همیشه جایگاه ویژهای در شعر داشتهاند. در این میان، داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) از جمله داستانهایی است که بر ادبیات فارسی و عربی بهویژه- شعر فارسی- تأثیر بهسزایی داشتهاست. رخدادها، حوادث، صحنها، پیامها و رموز داستان این دو بزرگوار، در قالب اینکه موسی (ع) سمبل شریعتگرایی و خضر (ع) نماد پیر طریقت میباشد، در شعر فارسی و عربی تجلّییافتهاست. این مقاله، بر آن است که بنمایه عرفانی داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) را در شعر فارسی و عربی بررسی نماید و رمزها، اشارات و دلالتهای معنایی استفاده از داستان موردنظر را در اشعار موردنظر، تحلیلکند. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در شعر فارسی، سیمای این دو بزرگوار، سیمایی عارفانه و تابناک است و داستان آنها از طریق تأویل، رمز و نمادپردازی محمل اندیشههای والای عرفانی میشود. درحالیکه در شعر عربی – که بیشتر شاعران معاصر در مورد آن سخنگفتهاند- بنمایۀ عرفانی این داستان، ماهیتی سیاسی یافته و با موضوع مقاومت پیوندمیخورد. لازم به ذکر است که در شعر معاصر عربی، موسی (ع) سمبل انسانهای شریعتگرا معرفیشده که اطلاعی از اوضاع ندارند و همیشه بهدنبال پرسش هستند، درحالیکه خضر (ع) نماد پیر طریقت و اهل دل است که از عالم غیب خبردارد و موسی (ع) را از سردرگمیها نجاتمیدهد.
Religious figures, especially divine prophets, have always had a special place in poetry. Meanwhile, the story of Musa and Khidr is one of the stories that have had a great impact on Persian and Arabic literature, especially Persian poetry. Events, scenes, messages and mysteries of the story of these two nobles, in the form that Musa is a symbol of Shari'a, and Khidr is a symbol of the old way, is manifested in Persian and Arabic poetry. This article intends to study the mystical basis of the story of Musa and Khidr in Persian and Arabic poetry and to analyze the codes, allusions and semantic implications of the use of the story. The findings of the research indicate that in Persian poetry, the image of these two nobles is a mystical and radiant image and their story is carried by high mystical thoughts through interpretation, and symbolism. Whereas in Arabic poetry the mystical basis of this story gets a political nature and links to the subject of resistance. It should be noted that in contemporary Arabic poetry, Musa is introduced as a symbol of Shari'a human beings who do not know the situation and are always looking for questions, while Khidr is a symbol of the old path and the heart who knows the unseen world and saves) Musa from confusion.
Machine summary:
در این میان، داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) از جمله داستانهایی است که بر ادبیات فارسی و عربی بهویژه- شعر فارسی- تأثیر بهسزایی داشتهاست.
رخدادها، حوادث، صحنها، پیامها و رموز داستان این دو بزرگوار، در قالب اینکه موسی (ع) سمبل شریعتگرایی و خضر (ع) نماد پیر طریقت میباشد، در شعر فارسی و عربی تجلّییافتهاست.
این مقاله، بر آن است که بنمایه عرفانی داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) را در شعر فارسی و عربی بررسی نماید و رمزها، اشارات و دلالتهای معنایی استفاده از داستان موردنظر را در اشعار موردنظر، تحلیلکند.
در این پژوهش، ابتدا نگاهی به زندگینامه حضرت موسی (ع) داشته و سپس به تحلیل عرفانی داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) در اشعار فارسی و عربی خواهیمپرداخت.
» (رازی؛ 1381: 15/101) موسی (ع) در عرفان برای تبیین بیشتر موضوع باید اشارهکنیم که منظور از عرفان در این مجال همان برداشتها و تفاسیر عرفانی از جنبههای مختلف داستان حضرت موسی (ع) است.
برخی دیگر از جنبههای زندگی حضرت موسی (ع) نیز در متون عرفانی آمدهاست که ذکر و بررسی همۀ آنها در این مجال نمیگنجد.
» نتیجه گیری نتایجی که از پژوهش حاضر بهدستآمد، عبارتند از: داستان موسی و خضر (علیهماالسلام (در شعر شاعران فارسی، دارای کارکردهای مختلفی از جمله تعلیمی، عرفانی و گاهی اجتماعی است.
در شعر فارسی، موسی نماد اهل شریعت و بیخبری معرفیشده، درحالیکه خضر سمبل پیر طریقت و اهل دل میباشد که از عالم غیب باخبر است.