Abstract:
تذهیب یا زراندود کاری از شاخه های هنر نقاشی ایرانی محسوب می شود. هنرمندان زیادی در ادوار مختلف تاریخ ایران در این هنر مهارت داشتند و آثار ظریف و فاخری را برجای گذاشته اند که اغلب در حاشیه نگاره ها، متنون ادبی و قرآنی کار شده است. از جمله مذهبان ایران در دوران صفوی و در مکتب شیراز تاج الدین محمدحیدر مذهب شیرازی(قرن 11هجری قمری) بوده است که آثار فاخرو متفاوتی را به یادگار گذاشته اند که برخی از این آثار در موزه توپ قاپی استانبول نگهداری می شود. در این پژوهش به تفکیک فضاهای رنگی و قاب بندی و فضابندی آثار تاج الدین حیدر پرداخته شده است که از مهم ترین دغدغه هنرمندان مذهب به شمار می آمده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده و سوالاتی که در این پژوهش به آن پاسخ داده شده آن است که اولا تفاوت بین اصلاحات فنی قالب، فضابندی و قاب بندی چیست، ثانیا تاج الدین محمد حیدر شیرازی در آثارش از چه نوع فضابندی و قاب بندی استفاده کرده است و ویژگی قاب بندی آثار وی چیست. با توجه به نتیجه انجام گرفته تفاوت قالب، فضابندی و قاب بندی در این است که قالب فرم کلی و نهایی اثر تذهیب است و فضابندی تفکیک فضاهای فرم کلی است و قاب بندی استفاده از جداول، نقوش، اسلیمی ها و غیره در فرم کلی است، و همچنین با توجه به تحلیل های صورت گرفته در آثار تاج الدین حیدر بیشتر از حاشیه هندسی، قاب اسلیمی و قاب های کنگره دار استفاده شده است. همچنین با توجه به محاسبات و اندازه گیری های انجام شده نیز می توان گفت که به طور میانگین بین 30 تا70 درصد فضا به حاشیه اختصاص داده شده و همچنین متن آثار هم به طور میانگین 30 تا 60 درصد فضا را به خود اختصاص داده است که نشان می دهد وی از قاعده مشخصی در فضابندی استفاده نمی کرده و بیشتر سعی در خلق آثار متنوع و متفاوتی داشته است.
Illumination or gilding is a work of Iranian painting. Many artists in different periods of Iranian history have been skilled in this art and have left delicate and magnificent works that are often done in the margins of paintings, literary and Quran texts. Among the illuminator of Iran during the Safavid period and in the school of Shiraz, Taj al-Din Mohammad Haidar the illuminator of Shiraz (11th century AH) , which have left various glorious works, some of which are kept in the Qapi Ball Museum in Istanbul. In this research, the separation of color spaces and the framing and spacing of Taj al-Din Haidar's works have been dealt with, which is one of the most important concerns of illuminator artists. This research has been written in a descriptive-analytical method and the questions that have been answered in this research are: firstly, what is the difference between technical modifications of molding, spatialization and framing, and secondly, what kind of spatialization and framing is used by Taj al-Din Mohammad Haidar Shirazi in his works? And what is the characteristic of framing his works? According to the result, the difference between the template, spacing and framing is that the template is the general and final form of the illumination and the spacing is the separation of the spaces of the general form and the framing is the use of tables, roles, Islamics, etc. in the form. It is general, and also according to the analyzes done in Taj al-Din Haidar's works, geometric margins, Islamic frames and congressional frames have been used more. Also, according to the calculations and measurements performed, it can be said that on average between 30 to 70% of the space is allocated to the margin and also the text of the works occupies an average of 30 to 60% of the space. Which shows that he did not use a specific rule in spatial planning and mostly tried to create diverse and different works.
Machine summary:
این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده قصد دارد به این سوالات پاسخ دهد که اولا تفاوت بین اصلاحات فنی قالب، فضابندی و قاببندی چیست، ثانیا تاجالدین محمد حیدر شیرازی در آثارش از چه نوع قالبها، فضابندی و قاببندی استفاده کرده است و ویژگی قاببندی آثار وی چیست؟ با توجه به نتیجه انجام گرفته تفاوت قالب، فضابندی و قاببندی در این است که منظور از قالب فرم کلی و نهایی اثر تذهیب است و فضابندی یعنی تفکیک فضای کلی اثر به بخشهای کوچکتر و قاببندی به معنای استفاده از جداول، نقوش، اسلیمیها و غیره برای تزیین بخشهای فضابندی شده است.
شکل شماره 5 (شکل 5): این اثر که در سالهای 95-980هجری قمری (86-1572م) توسط تاج الدین حیدر شیرازی تذهیب شده است، صفحهای از قرآن و سوره فاتحه را نشان میدهد به صورت صفحات مزدوج قرار دارندو دارای شمسهی تذهیب کاری شده است (Uluç: 338).
شکل شماره 7 (شکل 7): این ثر که در سالهای 95-980 هجری قمری ( 86-1572م) توسط تاجالدین محمدحیدر شیرازی تذهیب شده است، دارای قالب سرلوح مزدوج میباشد که سطح کامل هر صفحه با نقشمایه های تزئینی پوشیده شده است (Uluç: 338& 334) و بخش سمت راست را در تصویر شماره 7 مشاهده میکنیم.
شکل شماره 9 (شکل 9): تذهیب این اثر نیزبه صورت متفاوتی و در قالب سرلوح در سال 969 هجری قمری توسط تاجالدین محمد حیدر مذهب شیرازی انجام شده و خوشنویسی آن توسط جلالالدین عبدالعزیز کتابت شده است.
شکل شماره 10(شکل10): این اثر که در آن صفحهای از قرآن تذهیب شده است در سال 969 هجری قمری به دست تاجالدین محمد حیدر مذهب شیرازی به انجام رسیده است.