Abstract:
دعا در اصطلاح متون دینی، خواندن مقام ربوبی و طلب نیاز از اوست. حال اگر دعا از زبان امام معصوم۷ باشد، زیبایی لفظ و معنا هر دو را داراست و بهره انسان را از دعا دوچندان میکند. از جمله این ادعیه، دعای شریف صباح است؛ دعایی که دعاکننده را با روش راز و نیاز با معبود آشنا نموده و وی را به معارف بشری هرچه نزدیکتر مینماید. دعای صباح در قالب الفاظی مزین به آرایههایی لفظی و معنوی است که از جمله آن توافق و تقابل است. این جستار سعی کرده به روش توصیفی - تحلیلی، دعای مذکور را از زاویه توافق و تقابل، مورد واکاوی قرار دهد. سؤالی که تحقیق حاضر تلاش میکند به آن پاسخ دهد، این است: توافق و تقابل موجود در دعای صباح در چه معانی به کار رفته است؟ و چگونه مقصود گوینده را با کیفیتی هر چه بیشتر روشن نموده است؟ توافق و تقابل دعای صباح در معانی مختلفی همچون حمد و ثنای الهی، درود بر پیامبر۹، طلب استغفار و مانند آن است. در این پژوهش، نخست، تعریفی اجمالی از توافق و تقابل آمده است. آنگاه توافق و تقابل موجود، به قدر وسع مقاله تبیین گردیده است. حاصل سخن، آن که تقارب بین حروف و کلمات و موسیقی آن و تناسب بین مصوتهای کوتاه و بلند، و استفاده از آرایه معنوی توافق و تقابل، در خدمت معنای کلام و تأثیرگذاری هر چه بیشتر بر مخاطبان آن بوده است.
Machine summary:
این بند، تبیین دومین نکته از رمز دعای مستجاب است؛ یعنی درود و تحیت بر پیامبر۹ و آل طاهرین او که در معارف اسلامی نیز بدان توصیه شده است؛ از جمله آن، میتوان به فرموده امام صادق۷ اشاره نمود که بر آغاز دعا با درود و سلام بر پیامبر۹ امر میکند؛ چون صلوات بر ایشان، دعای مستجاب است و خداوند برآن نیست تا برخی از دعا را قبول و بعضی دیگر را رد کند: اذا دعا احدُکم فلیبدأ بالصلاةِ علی النبیِ۹، فانَ الصلاةَ علَی النبیِ مقبولةٌ، وَ لم یکن الله لیقبلَ بعضاً و یرَدَّ بعضاً.
در این بخش از دعا، عدم پذیرش و ردّ الهی، با حرف ردع و تأکید نفی کلّا تبیین شده است و با کلمات متناسب و متقارب بر معنا تأکید گردیده و با هماهنگی موسیقایی بین حروف و کلمات، بر تأثیر کلام و معنای آن افزوده شده است.
و تقابل و تناسب موجود در این بند نیز، همراه با هماهنگی در حروف و کلمات، به شیوایی سخن و تقویت معنایی هرچه بیشتر آن کمک نموده است.
این مقطع بیان دو قدرت الهی است که با کلمات متقابل و متناسب تقویت و تأکید شده است.
این بند نیز ادامه بیان قدرت الهی است که با تناسب و تقابل و هماهنگی موسیقایی و تألیف در حروف و کلمات و مصوتهای کوتاه و بلند تقریر شده است.
بند پایانی دعا نیز مانند مقاطع پیشین، با تناسب و تقارب در حروف و کلمات و هماهنگی موسیقایی در استفاده از مصوتهای کوتاه و بلند در تقویت معنایی دعا و تأثیرگذاری هر چه بیشتر آن مؤثر بوده است.