Abstract:
زمینه و هدف: داستانهای دینی و اساطیری مانند قصه خضر، سلیمان، یوسف، عیسی، موسی و غیره به نحو چشمگیری در دیوان غزلیات صائب بکار رفته اند. با توجه به اینکه شاعران و نویسندگان متناسب با مختصات ادبی و اندیشگانی عصر خویش به بازآفرینی دیگر متون میپردازند، قصص انبیاء نیز در دیوان صائب بایست از کارکردهای بلاغی و ایدئولوژیکی ویژه ای برخوردار باشد.
روش مطالعه: در این مقاله پربسامدترین تلمیحات داستانی انبیاء براساس جلد اول دیوان صائب استخراج شده است. آنگاه وجوه بلاغی و ایدئولوژیک هریک از داستانها در ساختار غزلیات صائب تحلیل شده است.
یافته ها: قصه هر پیامبر با عبور از منشور مضمون پردازی نمودهایی از عشق زمینی سبک خراسانی و عشق ملکوتی سبک عراقی را بازآفرینی کرده و طیفهای معنایی و بلاغی بکری خلق کرده است.
نتیجه گیری: صائب از زوایای گوناگون تفسیرهایی ادبی، اجتماعی و عرفانی از داستان پیامبران ارائه میدهد. وی با ایجاد تغییرات محتوایی و کمّی در داستان انبیاء، نه تنها از تکرار ملال آور آنها جلوگیری کند، دلالتهای معنایی تازه ای به آنها بخشیده است و از دریچه ملاکها و موازین اخلاقی و اجتماعی عصر خویش، به نقد قصص انبیاء نشسته است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Religious and mythological stories such as the story of Kheze, Suleiman, Joseph, Jesus, Moses, etc. have been used extensively in the collected of Saeb's sonnets. since poets and writers recreate other texts in accordance with the literary and intellectual coordinates of their time, the stories of the prophets in Saeb's Divan must also have special rhetorical and ideological functions.
METHODOLOGY: in this article, the most frequent stories of the prophets are extracted based on the first volume of Saeb's Divan. Then, the rhetorical and ideological aspects of each story are analyzed in the structure of Saeb's sonnets.
FINDINGS: The result of this study shows that the story of the prophets, by going through the theme charter, recreating manifestations of the earthly love of the Khorasani style and the supernatural love of the Iraqi style, and creating new semantic and rhetorical spectrums.
CONCLUSION: From various perspective, Saeb offers literary, social, and mystical interpretations of the story of the prophets. By making substantive and quantitative changes in the stories, he has not only prevented them from repeating their boring repetitions, but has also given them new semantic implications, and has sat down to critique the stories of the prophets through the moral and social criteria of his time.
Machine summary:
ليکن اغلب پژوهشهاي انجام شده به استخراج و بيان شباهتهاي اين داستانها با منابع اصلي آنها بسنده کرده اند و به تفسيرها و تأويلهاي صائب در راستاي مضمون پردازي متناسب با مختصات ادبي و فکري عصر خويش نپرداخته اند و چگونگي شالوده شکنيهاي معنايي روايتهاي ديني مبتني بر ديدگاه هاي ايدئولوژيک صائب چندان مورد توجه قرار نگرفته - است .
اين مقاله ابتدا بسامد هريک از روايتهاي ديني (قصۀ پيامبران ) را در جلد اول غزليات صائب مشخص نموده و سپس به تحليل و بررسي کارکردها و تازگيهاي پربسامدترين قصص انبياء در آن پرداخته است .
کارکردهاي بلاغي و ايدئولوژيک قصۀ حضرت عيسي (ع ) نيز در سه حوزة ادبي، اجتماعي و عرفاني قابل بررسي است .
کارکردهاي بلاغي و ايدئولوژيک داستان موسي (ع ) نيز به سه صورت ادبي، اجتماعي و عرفاني قابل بررسي است : ارزشهاي ادبي: بسامد مضامين صائب با تکيه بر داستان حضرت موسي (ع )، بيشتر پيرامون وصف معشوق ، فصاحت سخن و نقد اجتماعي است .
بطور کلي اين کارکردها در غزليات صائب با قصۀ انبياء به سه طريق بازتفسيرهاي ادبي، اجتماعي و عرفاني قابل بررسي است .
صائب عنصر آب حيات در قصۀ خضر را در زمينه هاي قلندرانه (تشبيه شراب به آن )، عاشقانه (تشبيه لب و دهان معشوق ) و در نقد ادبي عصر (ارجحيت معني بر لفظ ) تفسير کرده است .
Introducing the authors Fatemeh Zamani: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran.
ir: Responsible author) Mojgan Mir Hosseini: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran.