Abstract:
پژوهش حاضر درصدد واکاوی طرحهای اقتصادی ترکیه در آسیای مرکزی از منظر فرصتها و تهدیدها برای ایران است؛ لذا با استفاده از روش تحلیل مضمون و از نوع ماتریس مضمون به واسطۀ انجام مشاهدۀ غیرمستقیم (واکاوی متون)، دادههای پژوهش به صورت روش نمونهگیری هدفمند از روی متون موجود گردآوری و از طریق کدگذاری موضوعی، مضامین فرصتها و تهدیدهای طرحهای اقتصادی ترکیه در آسیای مرکزی برای ایران، شناسایی و در نهایت برحسب وجوه اشتراک و افتراق با یکدیگر مقایسه و تحلیل شدند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که طرح اقتصادی «شورای ترکی در آسیای مرکزی» برای ایران این فرصتها را داشته است: الف. داشتن همگراییهای فرهنگی- تاریخی و راهبردهای امنیتی مشترک در آسیای مرکزی؛ ب. فقدان مقبولیت کامل ترکیه در منطقۀ آسیای مرکزی و روسیه. همچنین تهدیدهای طرح مذکور عبارتاند از: الف. تمایل و همکاری ترکیه با سیاستهای آمریکا و غرب در منطقۀ آسیای مرکزی؛ ب. ناهمخوانی الگوی فرهنگی و توسعۀ ایران و ترکیه در آسیای مرکزی. علاوه بر آن، طرح اقتصادی- انرژی «شورای ترک- راه ابریشم جدید» در آسیای مرکزی برای ایران به ترتیب این فرصتها و تهدیدها را داشته است: ایجاد موازنه در منطقه با نقشآفرینی امنیتی ایران، افزایش قدرت اقتصادی ترکیه و تضعیف موقعیت ژئوپلیتیک و اقتصادی- ترانزیتی ایران.
The present paper intends to explore Turkey’s economic plans in Central Asia from the perspective of the opportunities and threats posed to Iran; therefore, using thematic analysis of the thematic matrix by use of indirect observation (text analysis), the research data is collected using targeted sampling from the existing texts and through subject encoding . The themes of opportunities and threats to Iran of Turkey’s economic plans in Central Asia were identified, and finally compared, contrasted and analysed according to the common and differentiating aspects. The findings of the research show that the economic plans of the “Turkic Council in Central Asia” have brought for Iran these opportunities: A: Having cultural-historical convergence and joint security strategies in Central Asia. B: Inconsistency of the cultural model of culture and development of Iran and Turkey in Central Asia; in addition, the economic-energy plan of “Turkic Council-New Silk Road” in Central Asia has brought these opportunities and threats for Iran respectively: creating a balance in the region, with Iran playing a role, rise of Turkey’s economic power and weakening of Iran’s geopolitical and economic-transit position.
Machine summary:
در خصوص اهميت پژوهش حاضر ميتوان بيان داشت واکـاوي تهديـدها و فرصـت هـاي حضور ترکيه در آسياي مرکزي براي ايران بسيار حائز اهميت است ؛ زيرا به دسـت انـدرکاران حوزة سياست گذاري و امنيتي در جهت ترسيم محيط مناسب امنيتـي از منطقـه بـر اسـاس روند تحولات جاري و آينده و همچنين ارتباط بـين حضـور ترکيـه در منطقـه و تهديـدها و فرصت هاي منطقه اي آن در متن منافع ملي ايران و منافع کشورهاي آسـياي مرکـزي کمـک ميکند.
در خصوص ضرورت اين پژوهش نيز بايد گفت که گسترش حضور ترکيه در منطقـه ضمن تشديد رقابت ميتواند از حيث ترانزيت انرژي و حمل ونقل کالا و برنامه هـاي اقتصـادي به رقيبي جدي براي ايران تبديل شود و منافع ملي ايران را با چالش اساسـي روبـه رو سـازد؛ بنابراين ، با توجه به مطالب بالا، پژوهش حاضر درصدد واکاوي طرح هاي اقتصـادي ترکيـه در آسياي مرکزي از منظر فرصت ها و تهديدها براي ايران بـر اسـاس مطالعـه اي کيفـي اسـت .
دهقاني فيروزآبادي و همکاران (١٣٩٧) در مقاله اي با عنوان «سياست خـارجي ترکيـه در اوراسياي مرکزي؛ رويکرد ديپلماسي انرژي در ابعاد منطقه اي (٢٠٠٢-٢٠١٤)» يافته هـاي پژوهش نشان ميدهند که با توجه به رشد اقتصادي ترکيه در يک دهۀ اخير و نياز روزافـزون به واردات انرژي از يک سو و نيز موقعيت ژئواستراتژيک و ژئوپليتيک مناسب ايـن کشـور بـه منظور تبديل شدن به قطب انرژي دنيا از سوي ديگر، ميتوان ادعـا کـرد کـه مسـئلۀ انـرژي مهم ترين عامل تأثيرگذار بر شکل دهي سياست خارجي ترکيه نسـبت بـه منطقـۀ اوراسـيا در سال هاي اخير بوده است .