Abstract:
دولت فاطمیان مصر یکی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری قمری توسط یکی از
نوادگان امام جعفرصادق (ع) به نام عبیدالله مهدی در شمال آفریقا شکل گرفت. ازجمله اهداف فاطمیان
برای تشکیل یک حکومت، تغییر نظام سیاسی و عقیدتی حاکم بر جهان اسلام و قرار دادن آن تحت
رهبری خویش به عنوان تنها خلافت مشروع بود. فاطمیان برای اینکه بتوانند به رهبری دست بیابند، باید به
مرکز جهان اسلام در شرق نزدیک میشدند، به همین خاطر اولین قدم با توجه به جایگاه فاطمیان، مصر
بود. فعالیت داعیان فاطمی در مصر به دو دهه پیش از فتح آن باز میگردد، دعوت فاطمیان در مصر با
فعالیت های داعیان آنها در مصر آغاز شد. در این پژوهش سعی شده تا در مورد منشا و نسب فاطمیان و علل
شکل گیری دولت فاطمیان در مصر و روابط آنها با حکومت های همسایه مورد برسی قرار گیرد
Machine summary:
برخي از محققان عرب دليل شکل گيري فاطميان را فرار از دشمني سنيان کينه توز قيروان و مقابله با فرقه قرامطه در شام که طغيان آنها موجب قتل فلاح کتامي فرمانده فاطميان ، و همچنين نگراني خليفه از توطئه امويان اندلس درگيري و آشوب هاي داخلي قبايل زناته و مهمتر از آن دو تحرکات ناوگان دريايي رم در آب هاي شمال آفريقا دانسته اند.
براي تحقق چنين هدفي فاطميان از همان آغاز تاسيس خلافت در مغرب سياست خاصي را در مورد سرزمين هاي شرقي جهان اسلام در پيش گرفتند و اين سياست از سويي خلفاي مغرب به جز المنصور که درگير مسائل داخلي بود پيگير شد هدف آنها توسعه قلمروشان به طرف سرزمينهاي شرق جهان اسلام و برانداختن خلافت عباسيان در بغداد به عنوان بزرگترين دشمن عقيدتي و سياسي فاطميان بود (چلونگر، ١٤١:١٣٩٠).
از عوامل ديگر که ميتوان بيان کرد نگراني خليفه فاطمي از توطئه هاي امويان اندلس و درگيري و آشوب هاي داخلي قبايل زناته و تحرکات ناوگان روم در شمال آفريقا (ناصر طاهري، ٧٩:١٣٩٠) و همچنين توجه فاطميان به مصر موقعيت اقتصادي آن بود؛ زيرا منبع اصلي طلايي مصر در دوره قرون وسطي سودان غربي بود (چلونگر، ٦٣:١٣٩٠).
565 فعاليت از دو دهه قبل از فتح مصر آغاز شد و سه سکه فاطمي که تاريخ آن ها به سال هاي«٣٤١»، «٣٤٣»، «٣٥٣» است و نام معز بر آنها حک شده گواه اين حرف هست (ناصري طاهري، ٧٨:١٣٩٠) و در مناطق تحت نفوذ ترکيب جمعيتي متفاوت بود و دعوت بين گروه هاي خاصي انجام ميگرفت .