Abstract:
یکی از مهمترین پرسشهای با سابقه در اخلاق این است که معیار یا معیارهای اخلاقی بودن یا ارزشمندی یک عمل اختیاری چیست و با چه معیاری میتوان با توجه به تحلیل متون دینی، اخلاقی بودن رفتاری را تعیین کرد و آن را دارای ارزش اخلاقی مثبت (درجهای از خوبی) یا منفی(درجهای از بدی) دانست؟ در این مقاله، ضمن اشاره به معیارهای ارزشمندی افعال اختیاری، افعال ارزشمند را در دو دسته افعال ارزشمند در دنیا و افعال ارزشمندی که ارزش آن از گسترۀ دنیای مادی فراتر رفته و پاداش آن فراتر از ظرفیت دنیای مادی است، تقسیم کرده و سپس معیار ارزش مثبت افعال اختیاری انسان را - با استناد به متون دینی - جلب خشنودی و رضایت خدا دانستیم. همچنین برای اینکه عملی متضمن خشنودی خدا باشد، دو شرطِ رعایت عبودیت و بندگی خدا و در راستای تقویت یا پاسداری از کرامت انسانی بودن عمل را دربرداشته باشد؛ زیرا رفتاری که فاقد این دو شرط باشد، از ارزش مثبت خالی است؛ زیرا نمیتواند موجبات خشنودی پروردگار را فراهم آورد.
There are two old important questions in ethics: what standard should a voluntaryaction meet to be moral or valuable? And by what standard can one determine thepositive or negative moral worth of an action according to the religious texts?Indicating what standards make voluntary actions valuable, this paper classifiesthe valuable actions into two types: actions the rewards for which can be gainedin this world and actions the rewards for which cannot be gained in this world(they are beyond the capacity of this world). This study shows that according tothe religious texts, the criterion for the positive value of human voluntary actionsis to please God, and an action has to satisfy two conditions, if it is to please God:(a)it must be considered as serving God; (b) it must reinforce or protect humandignity. Since if a deed lacks any of these conditions, it will not be valuable andwill not lead to divine pleasure.
Machine summary:
معيار ارزشمندي رفتارهاي اختياري و شرايط آن با تکيه بر قرآن و حديث محمد تقي سبحاني نيا* چکيده يکي از مهم ترين پرسش هاي با سابقه در اخلاق اين است که معيار يا معيارهاي اخلاقي بودن يا ارزشمندي يک عمل اختياري چيست و با چه معياري مي توان با توجه به تحليل متون ديني، اخلاقي بودن رفتاري را تعيين کرد و آن را داراي ارزش اخلاقي مثبت (درجه اي از خوبي ) يا منفي (درجه اي از بدي ) دانست ؟ در اين مقاله ، ضـمن اشاره به معيارهاي ارزشمندي افعال اختياري، افعال ارزشمند را در دو دسـته افعـال ارزشـمند در دنيـا و افعـال ارزشمندي که ارزش آن از گسترٔە دنياي مادي فراتر رفته و پاداش آن فراتر از ظرفيت دنياي مادي اسـت ، تقسـيم کرده و سپس معيار ارزش مثبت افعال اختياري انسان را - با استناد به متون ديني - جلب خشـنودي و رضـايت خدا دانستيم .
همچنين گاهي نيت به جلب رضايت و خوشنودي خداوند بـه عنـوان ولـي نعمت و هستيبخش تمام عالم آفرينش اختصاص مييابد کـه آن نيـز نيـک و مـورد تأييـد اسـت و عقل سليم آن را به تمامه تأييد ميکند، يعني عملي که نيکوسـت و بـه نيـت نيـک انجـام مي شـود، رفتار پسنديده و ارزشمند به شمار خواهد آمد و اخلاقي خوانده ميشـود، امـا رفتارهـاي برخـوردار از ارزش مثبت دو دسته اند: رفتارهايي که ارزش مبثت دارند، اما تنها در گسترٔە دنيـا.