Abstract:
یعد الانزیاح أسلوبا بلاغیا مثیرا کونه یحدث أثرا وتأثیرا دلالیا لدی المتلقی، فیأخذه إلی فضاءات أکثر رحابة، وانعکاسات أبعد عمقا من ناحیة المعنی والدلالة، فهو ینظر إلی الوظیفة اللغویة بوصفها وظیفة تفاعلیة بین المبدع والنص والمتلقی، ولیست مجموعة من القواعد التی تتعامل مع اللغة علی أنها قوالب لا یمکن تغییرها ولا الخروج علیها وعنها. إن الانزیاح یُحمِّل النص من الدلالات التی لا یمکن أن یهتدی إلیها المتلقی إذا سلک سبیل الصورة النمطیة العادیة المألوفة وغیر المنزاحة، ویکون الانزیاح أبلغ ما یکون حین یتعلق الأمر بالنص القرآنی وهو یقدم الصورة القرآنیة فتکون بانزیاحها أبلغ فی الدلالة من نطق جمیع الناطقین مما سواها من الصور العادیة. وفیما یخص الدافع إلی هذا البحث فإنما حدانی إلیها تهیامی بالأسلوب القرآنی الذی لا یضاهیه أسلوب، ولا ینازعه منوال. ثم رغبتی فی تتبع آی الذکر الحکیم وما فیها من أبعاد دلالیة، وزوایا تعبیریة حین تخرج عن السیاق اللغوی والدلالی المألوف إلی دلالات عمیقة، ومعانی بعیدة، عن طریق الانزیاح فی البنی الترکیبیة لجزئیاتها المتراصة بغرض التأثیر النفسی، والتغییر الانفعالی لدی المتلقی. ولهذا؛ فقد انبری القلم، وتاقت النفس، وسمقت الهمة للولوج إلی تلک الظاهرة وأثرها الدلالی فی القرآن الکریم، متخذین من المنهج الوصفی التحلیلی منهجا لنقف به علی الأسباب، ونزیل به ما علق من القشر باللباب، ونفسر ما ورد من انزیاح دلالی فی آی الذکر وفصیح الکتاب.
هنجارگریزی یک روش بلاغی هیجان انگیز است زیرا بر گیرنده اثر میگذارد و وی را به فضاهای وسیعتر و ژرفای معنایی بیشتر میبرد. هنجار گریزی یک کارکرد زبانی است که میان خالق کلام، متن و دریافت کننده، رابطه برقرار میسازد و صرفا یک مجموعه قواعد خشک و انعطاف ناپذیر نیست. این فن، متن را از نشانه هایی بارگیری می کند که اگر گیرنده بدون توجه به انها تلاش کند متن را بفهمد، به خطا خواهد رفت و نمی تواند به معنای درست متن هدایت شود. هنگامی که نوبت به قران میرسد کاربست هنجارگریزی سبب ایجاد لایههای دیگری در سخن میشود و جلوههای جدیدی از بلاغت قرانی را بر ما اشکار میسازد. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی تلاش دارد تا در جهت شناخت اسلوبهای بیان در قران گام بردارد و از اسرار نهفته سخن معجز، پرده بردارد و لایههای دیگری را از معنای ظاهر سخن، بگشاید. نتایج نشان میدهد که در قران صور متعددی از هنجارگریزی وجود دارد که با ابزارهای بلاغی چون مجاز، استعاره و کنایه، ایجاد شده است که هدف از ان، اثر گذاشتن بر روان مخاطب و ایجاد تحول درونی در وی است.
Deviation is an exciting rhetorical method because it creates a semantic effect on the recipient, taking him to more spacious spaces, and reflections that are more profound in terms of meaning and significance. It looks at the linguistic function as an interactive function between the creator, the text and the recipient, and not a set of rules that deal with language as templates can neither be changed nor departed from. The deviation loads the text with connotations that cannot be understood by the recipient if he follows the path of the normal, familiar and non-shifting stereotype. The deviation is most eloquent when it comes with the Qur’anic text and presents the Qur’anic image, so this semantic shift makes it more meaningful than other ordinary images. This article, usind a descriptive-analytical method, tries to shed light on deviation in the Holy Quran as an important aspect of Quranic style to prove the domination of the Qur’anic style on other utterances and human speech. Results show that when it deviates from the familiar linguistic and semantic context, the verses of the Holy Quran acquire a wider dimension of meaning and its signification becomes more expressive, deeper and wider with different connotations.