Abstract:
هدف پژوهش حاضر، مطالعه تطبیقی بنیانهای معرفتشناختی براساس دیدگاههای ابوحامد محمد غزالی و ملا صدرا و استنتاج مدلولات آن در حوزه تربیت عقلانی با تاکید بر هدفها و روشهای تربیتی آن است. نوع پژوهش کیفی و روش پژوهش تحلیلی، مقایسهای و استنتاجی است. یافتهها نشان داد که این دو متفکر در پارهای از مبانی معرفتشناختی دارای نقاط اشتراک و در برخی موارد اختلاف نظر داشتند. هدفهای تربیت عقلانی براساس نقاط اشتراک عبارت بودند از: عقل به منزله امکان کسب معرفت برای همگان، عقل بهمثابه منبع شناخت، طبیعت (آفریدههای عالم) بهمثابه منبع شناخت، قلب (دل) بهمثابه منبع شناخت، تقویت حواس ظاهری (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه)، تقویت حواس باطنی (خیالی)، رعایت سلسله مراتب (از ساده به پیچیده و انتزاعی) در امر آموزش و ارائه معارف و علوم، نیل به شناخت فرامفهومی (حقیقی) بهمثابه هدفی از آموزش کلاسی ... . همچنین نقاط افتراق شامل این موارد است: حصول ماهیت اشیاء و تحقق صور در اذهان، تقدم معارف حسّی بر معارف عقلی، آشنائی با سرگذشت و شرح حال پیشینیان، بصیرتافزایی، استکمال عقلی به کمک معارف و آموزههای دینی، ایجاد اتحاد بین عالم و معلوم، استمداد از منابع شرع مقدس (قرآن و روایات و سنّت)، معیار قرار دادن منابع معارف دینی جهت محک محتوای آموزش، اهتمام در راستای معرفه النفس (خودشناسی) در روند آموزش... .
The purpose of the present research is to study the epistemological principles based on the viewpoints of Abu Hamid Muhammad Ghazali and Mulla Sadra and to infer their arguments in the field of rational training with emphasis on the pedagogical objectives and methods. The type of research is qualitative and its method is analytical, comparative, and inferential. The findings showed that the two thinkers have commonalities in some epistemological principles and differences in some other cases. The objectives of rational training based on their commonalities include: reason as a potential for acquiring knowledge by everyone, reason as the source of cognition, nature (the world’s creatures) as the source of cognition, heart as the source of cognition, reinforcement of the outer senses (eyesight, hearing, smelling, taste, and touch), reinforcement of the inner senses (imagination), observation of the hierarchy (from simple to complex and abstract) in education and presentation of theology and science, tendency to metaconceptual (true) cognition as an objective for classroom teaching, … . Moreover, the differences involve the following subjects: obtaining the essence of objects and the substantiation of imagery in minds, priority of the sensual to rational knowledge, acquaintance with the history and biography of the ancestors, boosting insight, rational perfection by the aid of theology and religious instruction, unity between the knower and known, seeking assistance from the holy religion (the Qur’an, Ahadith, and tradition), acknowledgment of the religious sources as a criterion to assess education, attempts in line with self-awareness in the process of education, … .
Machine summary:
مقاله پژوهشي بررسي مباني معرفت شناختي غزالي و ملاصدرا و دلالت هاي 1 آن بر تربيت عقلاني محمد علائي دانشجوي دکتري ، فلسفه تعليم و تربيت اسلامي ، پرديس تحصيلات تکميلي خودگردان دانشگاه علامه طباطبائي ، تهران ، ايران .
com چکيده هدف پژوهش حاضر، مطالعه تطبيقي بنيان هاي معرفت شناختي براساس ديدگاه هاي ابوحامد محمد غزالي و ملا صدرا و استنتاج مدلولات آن در حوزه تربيت عقلاني با تاکيد بر هدف ها و روش هاي تربيتي آن است .
هدف هاي تربيت عقلاني براساس نقاط اشتراک عبارت بودند از: عقل به منزله امکان کسب معرفت براي همگان ، عقل به مثابه منبع شناخت ، طبيعت (آفريده هاي عالم ) به مثابه منبع شناخت ، قلب (دل ) به مثابه منبع شناخت ، تقويت حواس ظاهري (بينايي، شنوايي، بويايي، چشايي و لامسه )، تقويت حواس باطني (خيالي)، رعايت سلسله مراتب (از ساده به پيچيده و انتزاعي ) در امر آموزش و ارائه معارف و علوم ، نيل به شناخت فرامفهومي (حقيقي) به مثابه هدفي از آموزش کلاسي ...
بنابراين ، سوالات پژوهش حاضر به اين شرح است : پرسش اصلي ميان مباني نظام هاي معرفت شناختي ابوحامد محمد غزالي و صدرالمتألهين چه نقاط اشتراک و افتراقي وجود دارد و پيامدهاي آن در قلمرو اهداف و روش هاي تربيت عقلاني کدام است ؟ پرسش هاي فرعي ۱.
مرحلۀ چهارم : استنتاج گزاره هاي تربيتي در اين مرحله ، محقق به استنتاج گزاره هاي تربيتي در قلمرو اهداف و روش هاي تربيت عقلاني از گزاره هاي فلسفي (نظري يا عملي ) منتج از نقاط اشتراک و افتراق مباني معرفت شناختي امام غزالي و صدرا پرداخته است .