Abstract:
احتفال بهمعنای برگزاری مراسم جشن ولادت پیامبر(ص) و اهلبیت(ع)، تطورات تاریخی گوناگونی را به خود دیده که در این نوشتار به پنج برهة تاریخی اشاره شده است. این مراسم بهصورت رسمی و عمومی در قرن چهارم در دورة فاطمیان مصر با هدف تعظیم و بزرگداشت مقام پیامبر اکرم(ص) پایهگذاری شد. بیدرنگ از سوی مسلمانان در سایر سرزمینهای اسلامی، از قبیل شامات، حجاز، خراسان بزرگ و شمال آفریقا دنبال شد و در سدههای هفتم و هشتم، چهار گوشة جهان اسلام شاهد برگزاری مراسم احتفال مولدالنبی(ص) بود. همزمان، ورود گرایشها و اندیشههای انحرافی مانند صوفیه به این مراسم، آن را از مسیر اصلی منحرف کرد و کجرویهای اخلاقی و فقهی را در آن پدید آورد. بهمنظور تقابل با این بدعتها، عالمان دینی به مرزبندی میان این مراسم و انحرافات آن پرداختند که با ظهور فرقة وهابیت، رویکرد اصلاحی عالمان، به نفی و انکار اساس این مراسم از سوی وهابیان تبدیل شد. لزوم جداسازی میان اشکالات محتوایی این مراسم با برگزاری اصل آن، نتیجهای است که از بررسی این تطورات تاریخی بهدست میآید.
Celebrating the Birth of Prophet Mohammad and Ahl al-Bayt has gone through various historical changes, five of its stages are mentioned in this article. This ceremony was officially and publicly established in the fourth century during the Fatimid era of Egypt with the aim of honoring the position of the Holy Prophet. It was immediately followed by the Muslims of other Islamic territories, such as Levant, Hijaz, Greater Khorasan and North Africa; and all the Islamic territories celebrated the Prophet’s birthday by the seventh and eighth centuries. At the meantime, the introduction of deviant tendencies and thoughts like Sufism in this ceremony, deviated it from its main path and created some moral and jurisprudential deviations in this ceremony. Religious scholars demarcated this ceremony and its deviations to confront the heresies; yet by the emergence of the Wahhabi sect, the scholars’ rectifying approach turned into its denial by the Wahhabis. The outcome of studying these historical changes is the necessity of separation between the content problems of this kind of ceremonies and holding these ceremonies in the first place.
Machine summary:
برخلاف استعمال امروزي، که اصطلاح «احتفال بمولدالنبي(» بر مراسم جشن ولادت پيامبر( انصراف دارد، اين اصطلاح در منابع متقدم کاربرد شايعي نداشته است و حتي پس از رواج چنين مراسمهایی، باز هم عنوان «احتفال» بر آنها اطلاق نميشد؛ بلکه در دورههايي از تاريخ، تنها از عبارت «مولدالنبي(» استفاده ميکردند؛ حتي در معدود کتابهايي هم که مستقلاً به نقد مراسم مولدالنبي( پرداختهاند، اثري از اين اصطلاح ديده نميشود (منظور، کتاب المورد في عمل المولد فاکهاني (م 734ق) و المدخل ابنالحاج (م 737ق) است که در ادامه دربارة آنها سخن خواهيم گفت).
ابنخلکان اين مراسم را اينگونه تصويرسازي کرده است: اما مراسم احتفال ولادت پيامبر(؛ پس وصف، ناتوان از احاطه به آن است؛ اما تنها گوشهاي از آن را ذکر ميکنيم: اهل شهر، اعتقادِ درست صاحب اربل را براي برگزاري اين مراسم ميدانستند؛ پس همهساله از شهرهاي اطراف اربل مانند بغداد و موصل و جزيره و سنجار و نصيبين و شهرهاي عجم و نواحي آن، افراد زيادي از فقها و صوفيه و وعاظ و قرا و شعرا ميآمدند و از محرم تا اوایل ماه ربيعالاول خود را به آنجا ميرساندند و مظفرالدين با نصب قبههاي چوبي، که هر قبه چهار يا پنج طبقه بود، در آنجا قرار ميگرفت و حدود بيست قبه يا بيشتر ساخته ميشد که يک قبه براي مظفرالدين بود و باقي براي اميران و بزرگان دولت.
شاهد بر اين سخن اينکه نقدهاي بيانشده اختصاصي به مولدالنبي( نداشته است و مراسمهای دیگری هم که بههمراه اين منکرات انجام ميشده، با نقد علما مواجه بوده احمدبن محمد ابنخلکان، وفيات الأعيان، ج 4، ص 118.