Abstract:
مقاله حاضر به بررسی و نقد ادلة حجیت خواب و رویا در تشخیص حجت الاهی که از جانب احمد
بصری مطرح شده است می پردازد. وی مدعی است که یکی از راههای تشخیص حجّت الاهی و معصوم از
ناحیه خداوند متعال، خواب و رویا می باشد. وی به صورت مطلق دیدن ائمه و یا انبیا در خواب را ضمان
و عاصم از سهو بودن خواب دانسته و آن راحت می شمارد و برای حقّانیّت ادّعای خود به ادلّه قرآنی و
روایی تمسّک جسته است. با بررسی ادلة قرآنی متوجه شدیم که دسته ای از این آیات، آیاتی هستند که به
صورت کلی به وجود و اعتبار رویای صادقه پرداخته و عموما در باره انبیا است. در واقع این آیات، اصل
رویای صادقه و امکان تعبیر برخی خوابها را بیان میکند و بیش از این سخنی نمی گویند و دسته دیگر،
آیههایی که ادعا شده به صورت خاص، اشاره به استفاده از خواب و رویا برای تشخیص حجت الاهی دارد.
با بررسی و تبیین یکایک این آیات، نه تنها بر حقانیت این ادعا دلالت نمی کند، بلکه به کمک ادله دیگر
عکس آن ثابت شد. علاوه بر آن به ادلة روایی استناد کرده که با بررسی این احادیث باز هم، حقانیت ادعای
وی اثبات نمی گردد. بنابراین، با توجه به آیات و روایات آشکار می شود که ادعای احمد بصری غیرعقلانی
و مخالف قرآن و سنت می باشد.
Machine summary:
در واقع این آیات، اصل رؤیای صادقه و امکان تعبیر برخی خوابها را بیان میکند و بیش از این سخنی نمی گویند و دسته دیگر، آیههایی که ادعا شده به صورت خاص، اشاره به استفاده از خواب و رؤیا برای تشخیص حجت الاهی دارد.
جا دارد عقل سلیم یک لحظه تأملی داشته باشد و از خود بپرسد مگر می شود به مجرد یک خواب و رؤیا به حجت الاهی و معصوم بودن یک شخص اعتقاد داشت؟ روشن است که این گونه راه تعیین و شناخت امام منطقی نیست و باید دلیل منطقی ارائه شود و در غیر این صورت، ادعای غیر قابل قبول خواهد بود.
در واقع دلیلی وجود ندارد که ارائه شود؛ چرا که این آیه، کمترین ارتباطی با مباحث رؤیا ندارد و خوابی در کار نبوده است تا این که بخواهد دلیلی بر حجیت رؤیا برای تشخیص حجت الاهی باشد و بنابر صریح آیات قبل و بعد، نامه ای به وسیله ی هدهد به بلقیس داده شده و او پس از مشورت با وزرای خود تصمیم به دیدار با سلیمان نبی گرفته و بعد از دیدن معجزات آن حضرت، به خدای بلند مرتبه ایمان میآورد.
در حالی که احمد الحسن و یاران او، علاوه بر أدله قرآنی بر اثبات حقانیت ادعای خود به ادله روایی هم تمسک کرده اند، مبنی بر این که صرف دیدن معصومین علیهم السلام در خواب، برای تشخیص حجت الاهی کفایت می کند وآن خواب رؤیا صادقه است و کلام آن معصوم برای ما حجت خواهد بود.