Abstract:
حرکت بهعنوان یکی از مفاهیم بنیادی در نظام شناختی بشر به گونههای مختلف در زبانها بازنمایی میشود. پژوهش حاضر نحوه واژگانیشدگی فعل مرکب حرکتی در زبان فارسی را بررسی میکند. نوع پژوهش توﺻﯿﻔﯽ– ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ است که به چگونگی واژگانیشدگی در افعال مرکب حرکتی تشکیلشده از عنصر غیرفعلی (اسم، صفت یا قید) و همکرد (کردن، دادن، شدن، زدن، خوردن،رفتن، بردن، آمدن، کشیدن، و ...) براساس نظریه واژگانیشدگی تالمی (1985) میپردازد تا به میزان واژگانیشدگی این افعال در زبان فارسی که به دو گونه «مرکب واژگانیشده و مرکب تابعمحور» تقسیم میشوند، دست یابد. ازاینرو، 100 فعل مرکب حرکتی مندرج در فرهنگ سخن (1381) جمعآوری و بررسی شدند. تحلیلها نشان میدهد که واژگانیشدگی در مؤلفههای حرکت و شیوه از بسامد بیشتری برخوردار است. از نتایج دیگر، این است که اصل نظریه اسلوبین (1960)، درخصوص تمایل سخنگویان زبانهای فعلمحور بر حذف مسیر در جملات، درمورد زبان فارسی نیز صدق می کند. تالمی (۲۰۰۰ب) حضور شیوه و سبب را به طور همزمان نفی میکند و زیر ساختی مجزا برای تعیین هریک بهدست میدهد؛ اما حین بررسی با افعالی روبهرو شدیم که همزمان شیوه و سبب را در فعل رمزگذاری میکنند.
Motion is considered as a fundamental concept in human cognitive system that could be represented in all languages differently. The present paper is going to explain that how lexicalization happens in motion compound verbs. This research is analytical descriptive, and is going to study the lexical meaning of the none-verbal elements and main verb elements such as (do, give, become, hit, eat, go, take, come, pull) according to Talmy’s theory(1985) ,and to find the amount of lexicalization of these verbs in Persian language which is divided into verb-framed and satellite-framed combined verbs. Another aim is to show the semantic meaning between its constructions. Thus, 100 combined verbs collected as non-head framed construction which consisted of mentioned verbs from Fargang-e-Sokhan (Anvari,1381). The results indicate that lexicalization happens both in root and satellite. It also shows that the meaning components of each head framed construction causes that special satellite accompanied with the mentioned verbs, thus the more fertility in satellite, the more lexicalization. Other results show that Persian compound verbs are more satellite-framed than verb-framed. Another result shows that according to Slobin’s theory (1960), speakers of verb-based languages as persian languags languages tend to remove the component of path in sentences.
Machine summary:
در زبـان فارسـي نيـز عليرغم تحليل هاي گسترده اي که درزمينۀ رويداد حرکت انجام شده است ، بـه نظـر مـيرسـد هنـوز پژوهش جامعي درمورد علل تأثيرگذار بر واژگانيشدن ١ فعل مرکب حرکتي در اين زبان انجام نشـده است .
گلفام و ديگران (١٣٩٢) در مقاله اي تحت عنوان «مقايسۀ افعال حرکتي در دو زبان فارسي و انگليسي ازديدگاه شناختي و رده شناختي» به اين نتيجه رسيده اند که از ميان چهار مؤلفۀ اصلي حرکـت ، ازنظـر تالمي، مؤلفۀ «پيکر» و از ميان مؤلفه هاي فرعي مسير، مؤلفۀ «مقصد» نسبت به ساير مؤلفه هـا از بسـامد کمتري در مفهوم سازي رويدادهاي حرکتي برخوردار هستند.
در اين مثال ، در فعل حرکتي «پيمودن »، جزء حرکتي که همان فعل حرکتي است ، مفهوم حرکت از نقطه اي به نقطه اي ديگر را بدون ادغام با مؤلفۀ معنايي ديگري بازنمايي ميکند؛ امّا غالباً فعل حرکتـي علاوه بر مفهوم حرکت ، مؤلفه هاي معنايي ديگري (همچون حالت ، سبب ، پيکر، مسير و زمينه ) را نيـز دارد که بـه صـورت ترکيبـي در مفهـوم سـازي فعـل حرکتـي مشـارکت دارنـد و در ايـن گونـه افعـال واژگانيشدگي صورت ميگيرد.
افعالي ديگر ازاين دست عبارت اند از: جفتک انداختن و لگدزدن ج ) نوع سوم واژگانيشدگي: حرکت + پيکر در اين گونه افعال ، پيکر در فعل حرکتي ادغام شده است .
Motion in persian language based on cognitive and typological approach.
Comparison of motion verbs in Persian and Englisg Language: A cognitive and typological approach.