Abstract:
زمینه و هدف: گنوسیگری مکتبی تلفیقگراست و بر آموزه های کلی همانند اصالت دادن به دوئالیسم و تضاد اشیاء دنیوی، روحانگاری و دوری از ماده، راهیابی به عالم علوی ازطریق معرفت (گنوس) تاکید دارد. عرفان اسلامی نیز با تلفیق برخی گزاره های گنوسی در قالب توحید اشراقی در تقابل با توحید عددی و سنّیگری افراطی و حکومتی، از آن جهت تلطیف متن و باورهای اسلامی بهره جست. عین القضات همدانی از عرفای بیپروای ایرانی-اسلامی با آگاهی از آموزه های گنوسی و متاثر از آن و با تلفیق دیدگاههای مانوی و مندایی و اندیشه های میانجی، که در این مقاله به اندیشه های نوافلاطونی و هرمسی اطلاق میشود، درصدد بود تا خوانش جدیدی از متن مقدس مسلمانان با گفتمانهای گنوسی و اندیشه های میانجی بوجود آورد.
روش مطالعه: روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است و بر پایۀ داده های کتابخانه ای و آثار متقدمان استوار است.
یافته ها: یافتۀ اصلی تحقیق بر تاثیر ادیان گنوسی و فلسفه های نوافلاطونی و هرمسی بر نگاه موحدانه و روایتهای اسلامی عین القضات با حفظ اصالت اسلامی آن تاکید دارد.
نتیجه گیری: پاسخ به چیستی صورتهای جدید آفریده شده در تلفیق با گونه های فکری قدیم و ماهیت اندیشه های جدید، بویژه در منظومۀ فکری عین القضات و قالب اسلامی آن، از نتایج مهم پژوهش حاضر است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Gnosticism is a blended school and emphasizes on a series of general teachings such as authenticity of dualism and conflict of worldly objects, enlivenment and avoidance of matter, access to the Alevi world through knowledge (GNUS). Islamic mysticism, by combining some Gnostic propositions in the form of Eshraghi monotheism in contrast to numerical monotheism and extreme Sunniism and government, used it to stylize the Text and Islamic beliefs. Ayn al-Qudzat Hamedani, a reckless Iranian-Islamic mystic with knowledge of the Gnostic teachings and influenced by it, and by combining Manichean and Mandaean dialects and mediator thoughts, which in this article refers to neo-Platonic and Hermetic thoughts, sought to create a new reading of the holy text of Muslims with their Gnostics and mediator thoughts.
METHODOLOGY: Our research methodology is based on library data and posteriology analysis based on the works of the old ones.
FINDINGS: The main finding of this study emphasizes on the effect of Gnostic religions and Neo-Platonic and Hermetic philosophies on the Monocelal view and Islamic narratives of Ayn al-Qozzat by preserving its Islamic authenticity.
CONCLUSION: The answer to what new forms have been created in combination with the old intellectual species and the nature of new thoughts, especially in the intellectual system of Ayn al-Qozzat and its Islamic format, is one of the important results of this study.
Machine summary:
عين القضات همداني از عرفاي بيپرواي ايراني-اسلامي با آگاهي از آموزه هاي گنوسي و متأثر از آن و با تلفيق ديدگاههاي مانوي و مندايي و انديشه هاي ميانجي، که در اين مقاله به انديشه هاي نوافلاطوني و هرمسي اطلاق ميشود، درصدد بود تا خوانش جديدي از متن مقدس مسلمانان با گفتمانهاي گنوسي و انديشه هاي ميانجي بوجود آورد.
(238 :1335 در نظر هرمس خداي يکتا، که از آن بعنوان آتوم نام ميبرد، همان واحد است که به دو نيروي نور و حيات ، بخش ميشود و به عقل و روح تبديل ميشود؛ يگانگي با خدا هم نور است و به جهان حيات و نظم ميدهد.
از اين منظر فلوطين ، پس از واحد که هستي برتر است و جز با مفاهيم کلي -نامعين ، بيشکل ، بيچون و بيچندي- قابل وصف نيست (همان : ١٦)، عقل و روح و ماده قرار دارند.
مثلاً در موضوع تطهير درون و توجه به نور و روحگرايي به ماني نزديک ميشود و در ماجراي دوآليزم در خلقت به زرتشتيگري متأخر که مبتني بر سانتراليسم است روي خوش نشان ميدهد گنوسيزم عين القضات : همانگونه که گفته شد گنوسيزم مجموعه اي منسجم و يکپارچه نيست و پيامبر يا فيلسوف واحدي پشت آن قرار ندارد، بلکه انديشه ها و رفتارهايي است که در کل بر پايۀ تضاد ميان اشياء و عناصر طبيعي و ماوراء طبيعت (ماده و روح ، جسم و جان ، آخرت و دنيا، آسمان و زمين ، ظاهر و باطن و ...