Abstract:
اجتهاد به معنای تلاش سازمان یافته و روشمند فقیهان برای دست یافتن به احکام شرعی ، عمری به بلندای اسلام دارد. بر همگان روشن است که فقه اجتهادی و احکام شریعت مبتنی بر منابع اجتهاد و پایه های معتبر شرعی است که مهم ترین آن ها اصول احکام و قوانین کلی است که خداوند آن ها را در ضمن حدود 500 آیه بیان نموده است و دومین منبع مهم شناخت سنت رسول خدا است که در آن شرایط و موانع ، احکام به گونه کامل بیان گردید و این منبع برای مجتهد در مقام استنباط احکام حوادث واقعه و موضوعات مستحدثه نقش بسیار مهمی دارد که منابع دیگر برای او در مقام استنباط دارای چنین نقشی نمی باشند . باید دانست در صورتی منابع فقه اجتهادی در نظام جمهوری اسلامی می تواند خارج از محدوده نصوص خود در برابر رویدادها و پدیده های زندگی در همه ابعاد اجتماعی ، فرهنگی ، علمی ، اقتصادی ، حقوقی، سیاسی ، قضایی ، اداری ، حکومتی و ... پاسخگو باشند که اجتهاد توسط فقیهان و مجتهدان در آن ها به کار گرفته شود و بدین وسیله فروع تازه را به اصول پایه احکام بازگشت داده و قوانین کلی احکام به مصادیق خارجی منطبق گرداند و توسعه فقه از نظر فروع و مصادیق و تبلور آن از نظر کیفیت به این اجتهاد بستگی دارد .
Ijtihad as the organized and methodical effort of the jurists to achieve the sharia rules, is as old as Islam.It is clear to everyone that ijtihad jurisprudence and the rules of Shari'a based on the sources of ijtihad and valid foundations are Shari'a which the most important of them are the principles of general rules and regulations, which God has stated in about 500 verses and the second important source is to know the tradition of the Messenger of God, in which the conditions and obstacles, the rulings were fully expressed. And this source has a very important role for the Mujtahid in deriving the rulings of the events of the event and the issues raised that other sources do not have such a role for him as an inference. It should be noted that if the sources of ijtihad jurisprudence in the system of the Islamic Republic can be accountable to the events and phenomena of life in all social, cultural, scientific, economic, legal, political, judicial, administrative, governmental and ... May ijtihad be used by jurists and mujtahids in them By doing so, it returns the new branches to the basic principles of the rulings and adapts the general rules of the rulings to external examples, and the development of jurisprudence in terms of branches and examples and its crystallization in terms of quality depends on this ijtihad.
Machine summary:
در زمينه نخستين منبع اجتهاد – کتاب – هيچ متشرعي نمي تواند در اعتبار و حجيت کلام مسلم افريدگار شک و ترديد داشته باشد ولي در مورد سنت چنين نيست و از همان ابتدا بايد داراي دليل باشد زيرا پيامبر به لحاظ بشري بنده اي است مانند ديگر بندگان خدا ( قل انما انا بشر مثلکم ) و اين که گفتار و عمل و تقرير او هر شخص ديگري اعم از صحابي يا امام بخواهد اسوه و الگوي خط مشي براي ديگران قرار بگيرد نياز به دليل عقلي و شرعي دارد .
سخن اين است که با رحلت رسول خدا آن ملاک عقلي هنوز باقي بوده يعني بسياري از مسائل و ريزه کاري ها در باب احکام اجتماعي و موضوعات مستحدث تبيين نشده بود و اين نه به خاطر کوتاهي و ناتواني بلکه به دليل ماهيت مسائل و موضوعات مستحدثي بود که بايد در ظرف زماني خاص به خود مطرح مي شد و مدت زمان کوتاه رسالت پيامبر اسلام به دليل استعداد و فهم مردم ظرفيت زماني گنجايش بيان همه آن احکام را نداشت و بر خلاف آن چه که گفته شده (( حسبنا الله کتاب الله )) اداره کنندگان جامعه اسلامي پس از رسول الله و نيز بيان کنندگان احکام شرعي متوجه نيازهاي نويني شدند که براي آن ها حکمي از سنت رسول الله سراغ نداشته و اين احساس جدي و غير قابل انکار بود که آن ها را به پويش و جستار راه نويني وا داشت و در اين راستا بود که ناچار شدند قول و فعل صحابه را معتبر قرار داده تا در مسائل نوين و مستحدث به آن ها مراجعه کنند و از سردرگمي بيرون آيند و اين همان احساسي است که با گذشت زمان شدت يافت تا آن جا که حتي حجيت عمل و قول صحابه نيز پاسخگو نبود و اين ناگزيري به حجيت قياس و استحسان و مصالح مرسله و ..