Abstract:
کتیبههای نستعلیق عهد قاجار از آثار با ارزش تاریخی و قدیمی شهر تهران است. این هنر همانند بوم نقاشی زمینهای برای بیان موضوعات متفاوت، متأثر از عوامل گوناگون، عناصر ایرانی و فرنگی بهموازات هم موردتوجه قرارگرفته است. هنگامیکه مخاطب به نقوش و تزیینات مینگرد در ابتدا تحت تأثیر زیبایی و بهخصوص نظم آن قرا میگیرد ولی پس از تأمل تحت تأثیر معانی و نشانههای زمانی قرار خواهد گرفت. در این پژوهش به مطالعه و تحلیل نقوش کتیبههای مسجد سپهسالار و سر در دروازه ملی دوره قاجار پرداختهشده است. پرسشهای این پژوهش به شرح ذیل است: کتیبههای نستعلیق این دوره دارای چه خصوصیات نشانه شناسانهی است؟ چگونه میتوان با استفاده از اصول نشانهشناسی نظریهپردازان به خوانش تازهای از رمزگان نهفته در لایههای پنهانِ شهر تهران دست پیدا کرد؟ هدف از انتخاب این پژوهش مطالعه این مسجد و دروازه بهعنوآنیکی از بناهای شاخص دوره قاجار است که تاکنون پژوهش جامع و کاملی در مورد آن صورت نگرفته شده است. نتایج حاکی از آن است که نشانهها و نقوش تزئینی این کتیبهها و عناصر تزئینی بکار رفته در هر زبان، سازنده زبان دومی است که دلالت ضمنی را ایجاد کرده است. این نشانههای زبان شناسیک در دیگر کتیبههای منصوب در بناهای قاجار هم تکرار شده است؛ که تأثیر گرفته از ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دوره قاجار درنهایت منجر به فرمی معنادار شده است.
The Nastaliq inscriptions of the Qajar period are among the valuable historical and ancient works of Tehran. This art, like the canvas, is a background for expressing different subjects, influenced by various factors, and Iranian and French elements have been considered in parallel. When the audience looks at the designs and decorations, at first they are influenced by beauty and especially its order, but after reflecting, they will be influenced by the meanings and signs of time. In this research, the inscriptions of Sepahsalar Mosque and the head on the national gate of the Qajar period have been studied and analyzed. The questions of this research are as follows: What are the semiotic characteristics of the Nasta'liq inscriptions of this period? How can a new reading of the codes hidden in the hidden layers of Tehran be achieved by using the semiotic principles of theorists? The purpose of selecting this research is to study this mosque and gate as one of the landmarks of the Qajar period, about which no comprehensive and complete research has been done so far. The results indicate that the decorative signs and motifs of these inscriptions and the decorative elements used in each language are the constituents of the second language which has created an implicit meaning. These linguistic signs have been repeated in other inscriptions in Qajar buildings; Influenced by the cultural, social and religious structures of the Qajar period, it has finally led to a significant form.
Machine summary:
توسعه ساختارهاي فرهنگي ، اجتماعي و مذهبي با تأکيد بر نشانه شناسي نقوش کتيبه در مساجد دورة قاجار شهر تهران : نمونه موردي سردر باغ ملي و مدرسه عالي شهيد مطهري (مدرسه سپهسالار) محمّد اکوان ، تاريخ دريافت : ١٤٠١/٠٥/٠١ 1 محمّد شکري، 2 منوچهر رخشان ، ٣ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٠٧/٠٥ چکيده کتيبه هاي نستعليق عهد قاجار از آثار با ارزش تاريخي و قديمي شهر تهران است .
در اين پژوهش به مطالعه و تحليل نقوش کتيبه هاي مسـجد سپهسالار و سر در دروازه ملي دوره قاجار پرداخته شده است .
پرسش هاي اين پژوهش به شرح ذيل است : کتيبه هاي نستعليق اين دوره داراي چه خصوصيات نشانه شناسانه ي است ؟ چگونه ميتوان با استفاده از اصول نشانه شناسي نظريه پردازان به خوانش تازه اي از رمزگان نهفته در لايه هاي پنهان شهر تهران دست پيدا کرد؟ هدف از انتخاب اين پژوهش مطالعه اين مسجد و دروازه به عنوآن يکي از بناهاي شاخص دوره قاجار است که تاکنون پژوهش جامع و کاملي در مورد آن صورت نگرفته شده است .
تهران به عنوان پايتخت دوران قاجار در طول دو سده ، شيوه هاي نگارش کتيبه هاي سردر بناها هويت سيماي شهر را دچار دگرگوني کرده است که در اين ميان هنر خوشنويسي زينت بخش آن ها بوده است .
٦ نمونه موردي معرفي اجمالي سردر باغ ملي ، اين سر در از بناهاي به جامانده از دوره قاجاراست که در سال هاي ١٣٠١ تا ١٣٠٤ توسط حسينعلي بيک تهراني نوسازي شده و اکنون يکي از نمادهاي شهر تهران است .