Abstract:
پژوهش حاضر پس از ارائة بحثهای نظری در خصوص طرحوارههای تصویری ـ که در حوزة معناشناسی شناختی طرح میشود ـ در پی یافتن پاسخ برای این پرسش است اصلی است که اولا سعدی از کدام طرحوارههای تصویری در تبیین دو مقولة حسد و حسرت بهره جسته؛ ثانیا هدف وی از به کارگیری طرحوارههای تصویری برای این دو رذیلة اخلاقی چیست؟ این نوع بررسی نشان داد که شیخ شیراز در بوستان خویش، این دو صفت ناپسند اخلاقی را ذیل دو طرحوارة حجمی و غیر حجمی و بعضا ترکیبی از طرحوارهها استفاده کرده است. بر این اساس، خصلت ناپسند حسد، موجب آفات و آثار منفی فراوانی برای شخص حسود میگردد که یکی از آنها حسرت است. به همین دلیل است که در این پژوهش، روی این دو مقوله تأکید شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که سعدی برای حسد، از دو طرحوارة قدرتی و حجمی استفاده کرده. اما حسرت، در همه جای بوستان دارای طرحوارة حجمی است. از نمودارهای آماری این مقاله، چنین برمیآید که بسامد طرحوارههای حسرت از حسد بیشتر است. بنابراین سعدی بیش از این که بر قدرت حسد تأکید داشته باشد، به نتیجة آن؛ یعنی حسرت، توجه دارد. پس آدمی باید از حسد دوری کند تا گرفتار نتایج آن نشود. به عبارت دیگر، سعدی ضرورت دوری از حسد را با بیان نتایج ناگزیر آن تبیین میکند. روش پژوهش، تحلیلی ـ توصیفی است. لازم به ذکر است که با این رویکرد خاص در خصوص بوستان، پژوهشی صورت نگرفته است.
This research, after presenting theoretical discussions about pictorial schemas - which is proposed in the field of cognitive semantics, seeks to find the answer to this main question, first of all, which image schemas Saadi uses in explaining the two issues of envy and regret and secondly, what is his purpose of using pictorial schemes for these two moral vices? This type of study showed that the sheikh of Shiraz used these two morally objectionable attributes in his garden under two volumetric and non-volumetric schemas and in general a combination of schemas. Based on this, the unpleasant character of envy causes many negative effects for the envious person, one of which is regret. It is for this reason that in this research, these two categories have been emphasized.The results of this research show that Saadi used two schemes of power and volume for envy, but regret has a volume scheme everywhere in Boostan.From the statistical charts of this article, it can be seen that the frequency of patterns of regret is higher than envy. Therefore, rather than emphasizing the power of envy, Saadi pays attention to its result, that is, regret. So a person should avoid envy so as not to be caught by its results. In other words, Saadi explains the necessity of avoiding envy by stating its results. The research method is analytical-descriptive. It should be mentioned that no research has been done with this particular approach regarding Saadi's Boostan.
Machine summary:
بررسي طرحواره هاي تصويري حسد و حسرت در بوستان سعدي مستوره دادورکاشاني - دکتر سيدحامد موسوي جروکاني چکيده پژوهش حاضر پس از ارائۀ بحث هاي نظري در خصوص طرحـواره هـاي تصـويري ـ که در حوزة معناشناسي شناختي طرح ميشود ـ در پي يـافتن پاسـخ بـراي ايـن پرسـش است اصلي است که اولا سعدي از کدام طرحواره هاي تصويري در تبيين دو مقولۀ حسـد و حسرت بهره جسته ؛ ثانيا هدف وي از به کارگيري طرحواره هاي تصويري براي اين دو رذيلۀ اخلاقي چيست ؟ اين نوع بررسي نشان داد که شيخ شيراز در بوستان خـويش ، ايـن دو صفت ناپسند اخلاقي را ذيل دو طرحوارة حجمي و غير حجمـي و بعضـا ترکيبـي از طرحواره ها استفاده کرده است .
٢. بحث و بررسي اين قسمت از مقاله ، ابتدا بـه شـناخت چهـارچوب نظريـۀ طرحـواره هـاي تصـويري ميپردازد، سپس طرحواره هاي تصويري دو مفهوم اخلاقي حسـد و حسـرت در بوسـتان بررسي ميشود.
طرحواره هاي حجمي حسد سعدي در ضمن يکي از حکايت هاي بوستان با اين مضمون که روزگـاري گرانـي در بازار افتاده بود و در اين ميان شخصي به رئنق يافتن کار شخصي ديگر حسـد مـيبـرد و آرزوي از بين رفتن نعمت ها و داشته هاي او را دارد، چنين ميسرايد: گرانـــي نظـــر کـــرد در کـــار او حســـد بـــرد بـــر روز بـــازار او (سعدي، ١٣٩٦: ١٢٣ / ب ٢١٨٢) سعدي با در نظر گرفتن اين که حسد، داراي حجم است ، مصدر «بردن » را براي آن به کار برده است .