Abstract:
بهرهمندی جمعیت از تعادلهای درونی و بیرونی،شرط تحقق نقش آن در ارتقای سطح توسعه و قدرت هر سرزمین است.یکی از مهمترین متغیرهای تأثیرگذار درونی،میزان و چگونگی باروری جمعیت است. هدف اصلی مقالهء حاضر،همسانسازی و تحلیل تباینهای فضایی باروری در استان خراسان رضوی راساس دادههای سال 1385 با کاربرد روش توصیفی-تحلیلی همراه با آزمونهای مناسب آماری است. نتایج تحقیق نشان میدهد که شهرستانهای مرزی و سنینشین،با شهرستانهای غیر مرزی از نظر باروری تفاوت آشکار و معناداری دارند و همین امر موجب شده است که باروری استان با کشور تفاوتی معنادار یابد.نتایج آزمونها به دلیل همانندی باروریهای عمومی و همسان شدهء شهرستانها و به عبارتی اثبات فقدان تأثیر ساختار سنی بر تفاوتهای باروری،دارای اهمیت کاربردی ویژهای است.طبق آزمون همبستگی،متغیرهای مستقل از قبیل نسبت فقر،سود اندازهء جمعیت،شاخص توسعه اجتماعی و میزان مهاجرپذیری از دیگر استانها،رابطه معناداری با میزان باروری شهرستانها دارند.در مدل رگرسیون چند متغیره،دو متغیر سواد و فقر نیز وارد معادله شدهاند.توجه به این دو متغیر مهم به ویژه در شهرستانهای خواف،تایباد و تربتجام گریز ناپذیر مینماید.
Machine summary:
"با توجه به اهداف و متغیرهای تحقیق،فرضیههای زیر مورد آزمون قرار گرفتهاند: -تفاوت معناداری میان میزانهای باروری عمومی شهرستانها با میزانهای همسان شدهء آنها وجود ندارد.
در استان خراسان رضوی شدت این امر بیشتر است؛زیرا در سال 1385 میزان موالید عمومی آن(20 در هزار)با توجه به میزانهای 16 شهرستان1،تفاوت معناداری در سطح 01/0 با میزان موالید کشور(9/17 در هزار)داشته است(t-2/85).
رابطه(1)نسبت باروری استاندارد شهرستان-تعداد موالید واقعی شهرستان/تعداد موالید مورد انتظار شهرستان رابطه(2)میزان باروری استاندارد شهرستان-نسبت باروری استاندارد شهرستان*میزان باروری عمومی استان رابطه(3)میزان باروری عمومی شهرستان-میزان باروری استاندارد شهرستان در تحلیل فضایی براساس شکلها و جدول 1 میتوان گفت تفاوت شهرستانهای مرزی خواف،تربت جام،تایباد، سرخس و درگز با ایر شهرستانها کاملا واضح است.
جدول 1 شاخصهای موالید و باروری در استان خراسان رضوی به تفکیک شهرستان(1385) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقادیر t برای آنها به ترتیب 45/2،8/2،4/2،7/2،73/2 و مقادیر F به ترتیب 04/5،7/9،3/4،6/9 و 8/7 بوده است.
در بررسی همبستگی شاخص باروری کل-به عنوان برآیند نهایی میزانهای باروری ویژه سنی-با متغیرهای مستقل،نتایج مهمی به دست آمده،که نشان از رابطه معکوس معنادار باروری کل با میزانهای سواد،مهاجرپذیری از سایر استانها،اندازهء جمعیت و شاخص اجتماعی،و رابطهء مستقیم معنادار آن با معیار فقر(نسبت خانوارهای زیر پوشش کمیته امداد شهرستانها)دارد.
خلاصهء الگوی رگرسیون چند متغیره برای تحلیل تأثیر متغیرهای مستقل بر باروری کل (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتیجهگیری براساس یافتههای تحقیق میتوان گفت،به دلیل همگونی نسبی ساختار سنی جمعیت شهرستانها،میزانهای موالید و باروری عمومی با میزانهای همسان شدهء آنها تفاوت چندانی ندارند."