Abstract:
تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تالیف شیخ حر عاملی، دایره المعارفی از روایات فقهی شیعه است که از زمان نگارش مورد توجه فقها و حدیث پژوهان بوده است. مولف در این کتاب با گردآوری روایات هم مضمون، راه فهم سنت معصومان (ع) را به عنوان یکی از اساسی ترین منابع و متون دینی اسلام فراهم کرده است. شیخ حر پس از اثبات صحت صدور روایت از معصوم (ع) و حجیت آن، با بهره مندی از منابع مختلف حدیثی و نسخه های متعدد از هر منبع و اشاره به سهو راوی و کاتب حدیث، امکان شناخت حدیث را فراهم آورده است؛ همچنین با تبیین معنای واژگان و اصطلاحات دشوار و اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی، فهم متن روایت را تسهیل کرده است. ضمن اینکه توجه به تقطیع های صورت گرفته در این کتاب نیز به عنوان یک پیش فرض در شناخت حدیث و در نتیجه فهم صحیح آن حایز اهمیت است. شیخ با دقت در قراین لفظی و غیر لفظی، زمینه را برای فرا رفتن از معنای ظاهری روایات و رسیدن به مقصود اصلی معصوم (ع) مهیا کرده است. وی با توجه به قراین غیر لفظی، مجازها و کنایه های موجود در کلام معصوم (ع) را آشکار کرده و به کمک قراین لفظی منفصل که همان روایات هم مضمون با روایت اصلی اند، به تبیین رابطه تخصیص، تبیین و تقیید میان احادیث اشاره کرده است، ضمن اینکه از دلالت های غیر ظاهری صیغه های امر و نهی نیز غافل نمانده و استحباب و کراهت را از معانی غیر ظاهری آن ها دانسته است.
عربی:
یعتبر « تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة » للشیخ الحر العاملی موسوعة من روایات الشیعة الفقهیة، و هذا ما جعله عرضة انتباه الفقهاء و دارسی الحدیث من زمن تألیفه. و قد هیأ المؤلف أحد المصادر و النصوص الدینیة الاسلامیة المحوریة بجمعه للروایات المترادفة المتقاربة، کطریق لاستیعاب سنن الائمة المعصومین(ع). و الشیخ بعد ما یثبت صحة صدور الروایة من المعصوم (ع) و حجیتها، قد أعد امکان معرفة الحدیث مستمدا من مصادر الحدیث المختلفة و روایات متعدده من کل مصدر، ثم یشیر الی سهو راوی الحدیث و کاتبه، فضلا عن أنه سهل إدراک نص الروایة بما یبین مفهوم المفردات و المصطلحات الصعبة دالا الی المعانی اللغویة و الاصطلاحیة. و ما یتخذ هنا بعین الاعتبار هو أن الاعتناء بالتقسیمات الجاریة فی هذا الکتاب یزید من اهمیته کمدخل فی معرفة الحدیث و ادراکه الصحیح. و قد مهد الشیخ الجمال للتعدی عن معانی روایات الظاهرة إلی غایة المعصوم الرئیسة مع الترکیزعلی القرائن اللفظیة و غیرها و قد کشف المجازات و الکنایات الموجودة فی کلام المعصوم بما یکترث بالقرائن غیراللفظیة، و بین العلاقة الموجودة بین التخصیص و التبیین و التقیید مستمدا من الق رائن اللفظیة المنفصلة التی هی نفس الروایات المترادفة مع الروایة الأصلیة، ناهیک عن أنه لم یغفل عن دلالات الأمر و النهی المکتومة و اعتبر الندب و الکراهة من معانیها الثانویة.
Machine summary:
شیخ حر پس از اثبات صحت صدور روایت از معصوم(ع) و حجیت آن، با بهرهمندی از منابع مختلف حدیثی و نسخههای متعدد از هر منبع و اشاره به سهو راوی و کاتب حدیث، امکان شناخت حدیث را فراهم آورده است؛ همچنین با تبیین معنای واژگان و اصطلاحات دشوار و اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی، فهم متن روایت را تسهیل کرده است.
»(همان، ج10، ص447، کتاب الصّوم، ابواب الصّوم المندوب، باب15، ح13809) محمد بن علی بن حسین از امام صادق(ع) نقل میکند که حضرت میفرماید: «اوّلین کسی که در روز جمعه، خطبة نماز را مقدّم داشت، عثمان بود، زیرا وقتی نماز به پایان میرسید، مردم متفرّق میشدند و برای شنیدن خطبه صبر نمیکردند و میگفتند: ما را چه به نصیحتهای او، خودش که به نصیحتهایش عمل نمیکند.
. »(همان، ج7، ص333، کتاب الصّلاة، ابواب صلاة الجمعة و آدابها، باب15، ح9509 شیخ در ادامه به بیان معنایی دیگر غیر از معنای ظاهر حدیث نیز اشاره میکند.
برخی از روایات رسیده از ائمه معصوم(ع) مشتمل بر الفاظ غریبه یا اصطلاحاتی است که بدون فهم معنای آنها، درک مقصود امام از حدیث امکانپذیر نیست، لذا شیخ حرّ در مواردی، ذیل روایات به منظور تبیین کلام معصوم(ع)، به بیان معنای واژگان دشوار یا توضیح اصطلاحات پرداخته است: در روایتی از یسع قمی نقل شده است که به امام صادق(ع) عرض میکند که میخواهد کاری را انجام دهد و دربارة آن استخاره کرده ولی هنوز در آن تردید دارد.