Abstract:
از مهم ترین بایسته های پژوهش در علوم حدیث، ارایه روش هایی برای بررسی و پژوهش در میراث حدیثی است. نقد و بررسی عنوان کتاب ها و ابواب حدیثی، یکی از این روش هاست. این نوشتار به معرفی و بررسی میزان کارآمدی این روش در علوم حدیث می پردازد، و به منظور رسیدن به این هدف، کارآمدی آن را در دو حوزه نقد بیرونی (انتساب و تصحیح متن) و نقد درونی (فهم و ارزیابی متن) نشان داده است. پس از اثبات کارآمدی این روش، به چگونگی تعیین عنوان متونی که در تعیین عنوان آن ها اشتباهی رخ داده، پرداخته شده و در همین راستا، دو روش درون متنی و برون متنی در تعیین عنوان ارایه شده است. در معرفی و تبیین جوانب مختلف این روش، از آثار محمدتقی شوشتری-حدیث پژوه معاصر-استفاده شده است. عربی: من أهم واجبات التحقیق فی علوم الحدیث هو تقدیم مناهج تعالج التراث الحدیثی، فالنقد و الدراسة لعنوان الکتب الحدیثیة و أبوابها أحد من هذه المناهج. لذلک تتعاطی هذه المقالة التعریف بهذا المنهج و دراسة مدی إفادته فی علوم الحدیث. و للوصول الی هذه الغایة قد بین إفادته فی المجالین: النقد الخارجی (انتساب النص و تصحیحه) و النقد الداخلی (فهم النص و تقیمه). و بعد أن تم اثبات أفادة هذا المنهج، درسنا کیفیة اختیار العنوان للنصوص التی حدث التباس فی إختیار عنوانها. اضافة الی ذلک قدمنا المنهجین فی إختیار العنوان: منهج النص الداخلی و منهج النص الخارجی. و لا یفوتنا أن نقول إننا استفدنا لتعریف الجوانب المختلفة لهذا المنهج و دراسته من مؤلفات الباحث المعاصر فی الحدیث محمدتقی الشوش تری.
Machine summary:
«نقد انتساب» از مباحث مهم نقد بیرونی است و مقصود این است که آیا آنچه را به یک نویسنده نسبت میدهند، حقیقتاً از اوست یا خیر؟ آیا وی خود آن متن را نوشته است و یا آن را به اشتباه به او نسبت دادهاند؟ و اگر اینگونه است، چه روشهایی برای تعیین نویسندة متن وجود دارد؟(همو، 1372، ص135ـ136) یکی از روشهای تشخیص و تعیین نویسندة متن، بررسی عنوان آن است.
شوشتری به چند نمونه از این موارد در کتاب من لایحضر اشاره کرده است؛ از جمله در این کتاب بابی با عنوان «باب المس» وجود دارد (صدوق، 1413ق، ج1، ص143) اما مقایسة این عنوان با محتوا نشان میدهد که تنها یکی از احادیث این باب دربارة «مس میت» است.
(کلینی، همان، ج7، ص434) از عنوان چنین بر میآید که در این کتاب، سه باب وجود دارد، یکی «باب للیمین»، دیگری «باب للنذور» و «باب للکفارات»؛ در حالی که بررسی محتوای این بخش نشان میدهد که این بخش فقط بابهای «یمین» و «نذور» را داراست و در پایان آن، «باب النوادر» آمده است؛ ولی بابی برای «کفارات» در این کتاب وجود ندارد و تنها در باب نوادر که شامل بیست و یک حدیث است، هفت تای آنها مربوط به کفارات است و سایر احادیث آن باب، موضوعات دیگری دارند.