Abstract:
«آیندهپژوهی»علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فرداست. از ویژگیهای مهم این دانش،بهرهگیری از ابزارهای علمی به منظور ترسیم چشمانداز متناب با ارزشهای حاکم بر جامعه و برنامهریزی برای نیل به جامعهء مطلوب است.از این رو،جامعهشناسان آیندهپژوهی را ابزار هدایت اجتماعی دانستهاند. اسلام نیز علاوه بر جامعهء آرمانی،که نوید تحقق آن را در فرجام تاریخ داده است،از پیروان خود انتظار دارد که با الهام از شاخصهای آن جامعهء آرمانی،به اقتضای امکانات و توانمندی اجتماعی خود،بکوشند تا در یک روند تکاملی حداقلهایی از ویژگیهای جامعهء مطلوب اسلامی را محقق سازند.با الهام از آموزههای اسلامی همچون سنتهای اجتماعی و صبغهء عبرتآموزی آن و فلسفهء انتظار،میتوان نوعی آیندهپژوهی دینی را استخراج نمود که حاصل آن،ترسیم چشماندازی دقیق از آیندهای آرمانی باشد.با قرار دادن این آیندهء مطلوب به عنوان هدف،میتوان آیندههای مقدور را به عنوان حلقههای میانی نیل به ویژگیهای جامعهء آمادهء ظهور، طراحی و تعریف نمود.
“Forward-looking” is the science and the art of exploring and giving a shape to the desired world of the future، some of the specialties of this science is to make use of the scientific means by taking into consideration a perspective that should fit the values that are dominant in society and the program to attaining the desired society، on account of that the sociologist forward-lookers have recognized the science of forward-looking as a means of social guidance. In addition to the view of the ideal society، the religion of Islām which gave the glad tidings about its occurrence in the history expects its followers to strive to realize the Islāmic ideal society within an evolutional procedure by taking inspiration from the criterions of the ideal society on the spur of the facilities and its social capacity. By setting this desired future as an objective، one could design and define the feasible futures as the central point.
Machine summary:
"و شاخصهای فرهنگی-اجتماعی جامعه در آستانهء ظهور با چه رویکردی میتواند زمینهساز تسریع در امر ظهور باشد؟ نویسندهء این طور معتقد است که،با تکیه بر اموری مانند فرآیندی بودن شکلگیری جامعهء آرمانی اسلام،و تأکید اسلام بر اختیار و نقش انسانها و جوامع در روند شکلگیری جامعهء مطلوب،میتوان گفت:جامعهء مطلوب اسلامی دارای مراتب تشکیکی بوده و در هر عصری با توجه به اقتضائات زمانی و مکانی،برخی از ویژگیهای مورد نظر اسلام دربارهء جامعهء مطلوب امکان تحقق دارد.
بنابراین،تحقیق حاضر،بر این نکته تأکید میکند که آیا دانش آیندهپژوهی و ابزارها و امکاناتی که در اختیار پژوهشگر قرار میدهد،از توانایی مناسبی برای بهرهگیری در حوزهء مطالعات دینی -اجتماعی،به خصوص شکلگیری جامعهء آرمانی اسلامی برخوردار است؟بررسی چنین موضوعی مستلزم آن است که از یک سو،مبانی این علم و از سوی دیگر،مبانی دینی مرتبط با این مبحث مورد دقت و تأمل قرار گرفته و موارد سازگاری آنها را مشخص سازیم تا میزان و شیوهء بهرهگیری از این دانش را در حوزهء مطالعات اجتماعی دینی روشن نماییم.
بر این اساس،سؤال اصلی این تحقیق حاضر این است:آیا از دانش آیندهپژوهی میتوان در فرآیند شکلگیری جامعه مطلوب اسلامی بهره گرفت؟و اگر پاسخ این سؤال مثبت باشد،سؤال دیگری مطرح شود و آن اینکه میزان و نحوهء استفاده از دانش آیندهپژوهی برای این منظور چیست؟ تعریف آیندهپژوهی ماهیت علوم انسانی،به ویژه علوم اجتماعی به دلیل سر و کار داشتن با انسان و رفتارهای او و نیز چندلایه بودن واقعیت اجتماعی،به گونهای است که اندیشمندان این عرصه را برای ارائهء تعاریف یکسان دربارهء مفاهیم مورد بحث،دچار حیرت و سرگردان میسازد."