Abstract:
بینانه و مبتکرانه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.از جمله شخصیتهای کمنظیری که در قرن پنجم هجری پا به عرصه وجود نهاد،احمد غزالی است.این شخصیت با آنکه تأثیر فراوانی در ادب فارسی و عرفانی از خویش بر جای نهاده است،اما آنچنانکه سزاوار و شایسته بود،شناخته نشده است. از احمد غزالی آثار متعددی بر جای مانده است،اما کتاب سوانح العشاق او از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است؛زیرا زبدهء افکار و مهمترین اندیشهها و تفکرات او را باید در این کتاب سراغ گرفت.سوانح از گنجینههای باارزش ادب فارسی محسوب میشود که در باب عشق و حالات گوناگون آن به رشتهء تصنیف درآمده است.نثر این کتاب در بسیاری از موارد به شعر نزدیک شده و با احساسات و تخیلات شاعرانه گره خورده است.وجد و شور و ذوق و سرمستی نویسنده را کاملا میتوان از سطر سطر جملات کتاب مشاهده نمود.بسیاری از حقایقی که در سوانح بیان شده،حاصل تجارب چندین و چند سالهء غزالی در امر سیر و سلوک است.او نه تنها در مسیر عشق و عرفان صاحبنظر است بلکه در علم روانشناسی و موشکافی روان افراد نیز از تبحر و استادی خاصی برخوردار است.در باب اهمیت و ارزش این کتاب همین بس که در آثار مشود بعد از خود تأثیر بسزایی بر جای نهاده است.با آنکه محور اصلی این کتاب در باب عشق است،اما بسیاری از حقایق و اصطلاحات عرفانی با دیدی کاملا روشن
Machine summary:
"ق)بر احمد غزالی در برخی از قسمتهای کتاب سوانح العشاق کاملا مشهود است،با این تفاوت که این تأثیرپذیری یک تقلید صرف و محض نیست بلکه در برخی موارد غزالی با ایراد انتقادات ظریف و دقیق از حلاج،اندیشه و گفتار او را به گونهای دیگر پرورانده و بازسازی نموده و از ابتکارات ذهنی خویش بدان افزوده است؛به همین علت میتوان این اثر را یکی از زیباترین،پرمعنیترین و شیواترین آثار صوفیان در باب عشق و موضوعات مربوط به آن دانست.
» (هجویری،ص 305) مولانا هم در دیوان شمس به این نکته اشاره نموده: گفتا که حال خویش فراموش کن،بگیر زیرا که عاشقان را هیچ اختیار نیست (مولوی،دیوان شمس،ج 1،ص 4384) 2-از جمله نکات مهمی که در کتاب سوانح مورد بررسی قرار گرفته،نظریهء«اتحاد» و یا یکی شدن عاشق با معشوق(سالک با حقیقت مطلق)است.
»(غزالی،ص 49) یادآوری این نکته در باب تفاوت اندیشه حلاج با غزالی خالی از فایده نیست که روح یک حقیقت واحد است که در مراحل مختلف سیر و سلوک خویش جلوههای گوناگون از خود بروز میدهد: مزجت روحک فی روح کما تمزج الخمرة بالماء الزلال فاذا مسک شیء مسنی فاذا انت انا فی کل حال (حلاج،ص 513) فخر الدین عراقی(886-016 هـ.
»(غزالی،ص 31) نکتهء قابل تأملی که از بررسی و مقایسهء کتاب سوانح با سایر کتب عرفانی دریافت میشود،این است که گروهی غیرت را تنها صفت عاشق میدانند(3)و عدهء کثیری نیز آن را صفت عاشق و معشوق-هر دو-میشمارند؛که از جملهء آنها میتوان به شخصیت ممتاز شیخ عطار اشاره نمود."